 | M. Fatih Köprü | 16/04/2024 |
 | Abdulkadir Kahraman | 02/04/2024 |
 | Sercan Bahadır | 28/03/2024 |
 | Hakkı Demirci | 19/03/2024 |
 | Av. Jülide Cevher | 30/10/2023 |
 | Cihan Bilaçlı | 05/05/2023 |
 | A. Feridun Güngör | 22/04/2021 |
 | Carmine Di Sibio: Biden’ın kurumlar vergisi oranını artırmak konusunda dikkatli davranması gerekiyor Elif Karaca | 28/01/2021 |
Vergide “enflasyon düzeltmesi” uygulaması geri geldi. Hatırlanacağı üzere, enflasyon düzeltmesi 2004’te bir defa uygulanmış, sonraki yıllarda ÜFE’deki artış son üç yılda %100'den ve son on iki ayda da %10'dan fazla artmadığı için uygulanamamıştı.
Ancak, 31.12.2021 itibariyle son üç yıllık üretici fiyat endeks değişimi %141,70; son yıl endeks artışı ise %79,89 olarak gerçekleşti. Dolayısıyla, Aralık 2021 itibariyle ile enflasyon düzeltmesi şartları oluştu. Hatta on yedi yıl boyunca şartların oluşmaması nedeniyle bozulan bilançoların gerçeği yansıtabilmesi için 7338 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununun (“VUK”) mükerrer 298’inci madde başlığı "enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden değerleme" olarak değiştirilerek, maddeye eklenen (Ç) fıkrası ile “yeniden değerleme” 1.1.2022’den itibaren kalıcı olarak vergi mevzuatındaki yerini aldı. Eklenen (Ç) fıkrası ile, tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerine, enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği dönemlerin sonunda (geçici vergi dönemleri dahil), bilançolarına dahil olan amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bu kıymetler için ayrılmış olup bilançolarının pasifinde izlenen amortisman tutarlarını yeniden değerleyebilme imkanı verildi.
Enflasyon düzeltmesi sistematiği nasıl işliyor?
Enflasyon düzeltmesi VUK mükerrer 298/A maddesi hükmüne göre sistematik bir şekilde yapılıyor. Maddedeki sistematik şu şekilde işliyor:
| 31.12.2021 itibariyle ÜFE’deki artış son üç hesap döneminde %100'den ve 2021’de %10'dan fazla |
Enflasyon düzeltmesi yapılır! |
|
Düzeltilen değerler izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılsın / yapılmasın takip eden dönemin başlangıç değerleridir. | Enflasyon düzeltmesi şartları gerçekleşen hesap dönemi kar/zararı belirlenmesi için, şartların gerçekleşmediği dönem kapanışındaki parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarların tespiti için düzeltme katsayısı ile çarpılmak suretiyle belirlenir. Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilir. (VUK Tebliğleri 328 ve 338)
Düzeltilen varlıkların elden çıkarılması durumunda, ilgili enflasyon düzeltme farkları maliyet addolunur. (VUK geçici madde 25 hükmü gereği “amortismana tâbi olmayan kıymetlerin düzeltilmiş değerinin altında satışı durumunda, düzeltilmiş değerle düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar KKEG) |
| Amortisman ve itfa payları hesabında düzeltilmiş değerler esas alınır. |
Satışta da aynı şekilde düzeltilmiş değerler esas alınır. |
| Enflasyon düzeltmesi yapılmış en son dönemden başlayarak düzeltme yapılır. Bu şekilde belirlenen geçmiş yıl kârı vergilenmez, ortaya geçmiş yıl zararı matrahtan indirilemez.
Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl malî zararları kayıtlı değerleriyle dikkate alınır. |
En son düzeltilen dönem ile şartların oluştuğu döneme kadar ortaya çıkan kâr veya zarar dikkate alınmaz. (31.12.2021 itibariyle şartlar gerçekleştiği için bir önceki hesap dönemine ait 31.12.2020 bilanço değerleri düzeltilir)
|
Nitekim, 2004 yılının ikinci geçici vergi dönemi sonunda enflasyon düzeltmesine başlanması ile ilgili şartların oluşup oluşmadığına ilişkin yayımlanan “VUK-6/2004-4/Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması-4” Nolu Sirkülerin 2’nci bölümünde VUK mükerrer 298’inci maddesi (A) fıkrasının (1) numaralı bendi hükmüne göre “enflasyon düzeltmesi yapılması için gerekli şartlara” atıfla, 3 Temmuz 2004 tarihinde DİE tarafından Haziran 2004 ayına ilişkin açıklanan TEFE, 7.982,7 olarak gerçekleşip, endeksin 1/7/2001 tarihine göre %100'ün, 1/7/2003 tarihine göre de %10'un üzerinde artmasından dolayı, “2004 yılının ikinci geçici vergi döneminde enflasyon düzeltme şartlarının gerçekleştiği” açıklanarak; 2004 yılının ikinci geçici vergi döneminde VUK’nun mükerrer 298’inci maddesine göre enflasyon düzeltmesi yapılmıştır.
Peki 31.12.2021 itibariyle oluşan şartlar enflasyon düzeltmesi açısından ne anlama geliyor? 5024 sayılı Kanun ile VUK mükerrer 298’inci maddesi değiştirilerek yürürlüğe konan “enflasyon düzeltmesi” 2021 takvim yılı matrahlarına uygulanacak mı? Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 6 Ocak 2022 saat 16:48’de internet üzerinden duyurulan “Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Taslağı” ile yapılan açıklamalara göre “HAYIR”.
Neden? Gerekçesi tam belli değil.
Taslak tebliğe göre enflasyon düzeltmesi
Öncelikle, VUK mükerrer 298/A maddesi değişikliği veya erteleme yapılmadığına göre, Gelir İdaresi’nin 18 yıl sonra uygulama şartları gerçekleştiği için uygulamaya yön verecek Tebliğ taslağı hazırlamasını takdirle karşılamak gerekiyor.
Taslak tebliğ açıklamalarına geçmeden yukarıda açıklanan VUK mükerrer 298/A maddesi sistematiği ile ilerleyelim:
1- VUK mükerrer 298/A maddesinde yer alan “enflasyon düzeltmesi şartları” 31.12.2021 itibariyle oluşmuş mudur? EVET.
2- 2021 takvim yılı sonunda “enflasyon düzeltmesi” şartları oluştuğu için “enflasyon düzeltmesi” 2021 takvim yılı matrahlarına uygulanacak mı? Öyle olmalı.
Ancak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 6 Ocak 2022 saat 16:48’de internet üzerinden duyurulan “Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Taslağı” ile yapılan açıklamalara göre 2021 takvim yılı matrahlarına uygulanacak mı? HAYIR!
Neden? Açık bir gerekçe görünmüyor ama öyle. Taslak tebliğin “yasal dayanak” bölümünde, “…2021 hesap dönemi ve şartların devamına bağlı olarak izleyen hesap dönemlerine (geçici vergi dönemleri dahil) ilişkin enflasyon düzeltmesi işlemlerinde uygulanacak usul ve esasların belirlendiği” açıklanıyor. Hatta taslak tebliğ, 2004 yılı düzeltmesinde esas alınan “328 ve 338 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri” ile açıklamalarına zaman zaman atıf yapıyor.
Taslak tebliğ 31.12.2021 itibariyle enflasyon düzeltmesi şartları oluşmasına rağmen, Taslak tebliğin 7’nci bölümünde “2021 yılına ait vergi matrahı, düzeltme öncesi mali tablolara göre tespit edilen kârlar üzerinden hesaplanır” ifadesi yer alıyor.
Ancak yukarıda yer verilen VUK mükerrer 298/A maddesi ve ilk enflasyon düzeltmesi uygulamasının yapıldığı yıla ilişkin sirküler açıklamaları birlikte değerlendirildiğinde 2021 takvim yılının vergi matrahının düzeltme öncesi mali tablolara göre tespit edilen kârlar üzerinden hesaplanmasının dayanağı anlaşılamamaktadır.
Taslak tebliğ gözden geçirilmeli
Türkiye’de enflasyon düzeltmesi uygulanmaması iradesi var ise, yapılması gereken yasal bir düzenleme ile VUK mükerrer 298/A maddesindeki şartların değiştirilmesi veya geçici bir madde ile 2021 hesap döneminde “enflasyon düzeltmesi” uygulamasının geçici olarak yürürlüğünün durdurulması gereklidir. Ancak bu konuda geç kalınmıştır. Çünkü hesap dönemi kapanmıştır.
Dolayısıyla, VUK mükerrer 298/A maddesi sistematiği çerçevesinde şartların gerçekleştiği dönemde düzeltme yapılmalı, düzeltme 2022 ve sonraki dönemlere bir tebliğ ile ertelenemez. Çünkü geçen zaman içinde VUK mükerrer 298/A maddesinde bir değişiklik olmamış olup, yürürlüktedir.
Bu nedenle, 2004 yılı düzeltmesinde esas alınan usul ve esasları düzenleyen ilgili “328 ve 338 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri” ile yapılan açıklamalar ı hatırlamakta fayda var.
- 338 Sıra Nolu Tebliğin “2. Enflasyon Düzeltmesinin Koşulları” bölümündeki açıklamalar şu şekildedir:
ø Enflasyon düzeltme şartları oluşmuş olmalıdır (31.12.2021 itibariyle şartlar oluşmuştur).
ø Şartların oluşmadığı dönemlere ilişkin bilançolar düzeltilmiş olmalıdır (Şartların oluşmadığı yıl 2020 hesap dönemidir. Diğer bir deyişle, önce şartların oluşmadığı hesap dönemi olan 31.12.2020 bilançosu düzeltilmelidir).
- 338 Sıra Nolu Tebliğin “3. Düzeltme İşlemi” bölümündeki açıklama:
ø 31/12/2003 tarihli bilançoların düzeltilmesine ilişkin esasların gösterilmiş olduğu 328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile getirilen usul ve esaslar bu tebliğe göre yapılacak düzeltme işlemi için de geçerlidir. 328 ve 338 Nolu Tebliğler birlikte değerlendirildiğinde taslak tebliğde gözdene geçirilmesi gereken konular:
- VUK’nun mükerrer 298’inci maddesinin (A) fıkrasının uygulamasına ilişkin olarak ise 328 ve 338 Sıra Nolu Tebliğlerindeki yapılan düzenlemeler ve açıklamalar (usul ve esaslar) geçerliliğini korumaktadır.
- 31.12.2021 itibariyle düzeltme şartları gerçekleştiğinden, 31.12.2021 düzeltmesi yapılarak 2021 dönemi 4’üncü geçici vergi ve 2021 takvim yılı vergi matrahı düzeltme sonrası değerlerle yapılmalıdır. Çünkü VUK’nun mükerrer 298’inci maddesinin (A) fıkrasının 7’nci bendine göre, düzeltme uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının tekrar oluşması durumunda, düzeltme yapılan en son dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır; düzeltme sonrası belirlenen geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez. Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluştuğu 31.12.2021 döneminden önceki dönem sonu bilançosunun (31.12.2020) düzeltilerek 2021 enflasyon düzeltmesinin bazı oluşturulmalı ve 2021 hesap dönemi ait vergi matrahı düzeltilmiş mali tablolara göre tespit edilen kârlar üzerinden hesaplanmalıdır.
- Taslak tebliğle açıklandığı gibi şartların oluştuğu yılı Gelir İdaresi’nin 31.12.2021 bilançosunu baz yıla çevirme yetkisi olmadığı için, bu yaklaşım vergide kanunilik ilkesine aykırıdır.
- Uygulama, taslak tebliğde belirtildiği şekilde devam ettirilirse mükellefler şartların gerçekleştiği 31.12.2021 mali tablo düzeltmek ve 2021 vergi matrahlarını düzeltilmiş mali tablolara göre tespit edilen kârlar üzerinden ihtirazi kayıtla beyan etmeyi tercih edebilirler. Bunun sonucunda birçok vergi uyuşmazlığı ortaya çıkabilecektir.
Enflasyon düzeltmesi sofistike bir düzenleme olup, ancak bütüncül yaklaşımla uygulandığında mükellef ve idare açısından sorun olmaktan çıkar. İlk uygulama sırasında da ortaya çıkan sorunlar 2004 yılında yapılan kanun değişiklikleri ile giderilmiştir.
Sonuç olarak kanun ile şartları belirlenmiş ve şartlar gerçekleşmiş dönemde bir uygulama taslak tebliğ açıklamalarında olduğu gibi uygulanıp 2021 takvim yılı vergi matrahlarını düzeltilmiş mali tablolara göre belirlenen kârlar üzerinden yapılmaması vergide öngörülebilirlik ilkesine aykırılık oluşturacaktır. Çünkü 2021 hesap dönemi kapanmıştır ve kapanan bir dönemden sonra yürürlüğe konulacak bu düzenleme hak kayıplarına mülkiyet hakkının ihlaline neden olabilecektir.
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
Başa Dön