“Melek yatırımcı” olmak kolay mı?

M. Fatih Köprü | 12/01/2014 | (Tüm Yazılar)

“Melek yatırımcı” yasadaki ifadesiyle “bireysel katılım yatırımcısı” tabiri, 2012 yılının ortalarında 6327 sayılı yasa ile mevzuatımıza girdi. Yapılan düzenlemenin amacı, yüksek risk içermesi nedeniyle finansmana erişimde sıkıntı yaşayanbaşlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimciler için yeni bir finansman kaynağı sağlanması olarak özetlenebilir.

Bu yasa hükmüne ilişkin gerekli düzenleme ve açıklamaları yapma konusunda Hazine Müsteşarlığı yetkili. Nitekim 2013 yılı Şubat ayında çıkarılan bir Yönetmelik ile sistem işler hale getirildi.

Bu konunun, bir de vergi ayağı var. Aynı yasayla Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen bir geçici madde ile bireysel katılım yatırımcılarına bazı vergisel avantajlar sağlandı. Buna göre yapılan yatırımın bir kısmı, beyanname üzerinde, beyan edilen gelirden indirilebiliyor. Bunun da sisteme katılımı teşvik ettiği açık. Nitekim bireysel katılım yatırımcısı olmak için başvuranlara, bu başvurularında vergi desteğinin etkisi olup olmadığı sorulmuş, katılanların % 84’ü vergi avantajının kararlarında etkili olduğunu belirtmiş.

Beyan edilen kazançtan indirim uygulanmasına ilişkin olarak geçtiğimiz Ağustos ayında yayımlanan Tebliğ ile ayrıntılı açıklamalar yapıldı. Biz de bu hafta, bireysel katılım yatırımcısı olmanın şartlarına değindikten sonra, bu yatırımcılara sağlanan vergi avantajı hakkında açıklamalar yapacağız.

Başvuran var mı?

Bireysel katılım yatırımcısı (melek yatırımcı) yasada, kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimlere aktaran gerçek kişiler olarak tanımlanıyor. Melek yatırımcı olabilmek için öncelikle Hazine Müsteşarlığından lisans alınması gerekiyor.

Müsteşarlıkça hazırlanan bireysel katılım sermayesi ilerleme raporunda, Şubat-Ekim 2013 döneminde verilmiş olan lisans sayısının 100, başvuru süreci devam edenlerin sayısının ise 59 olduğu belirtiliyor. Bu başvurularda ilk sırayı yüzde 75 ile İstanbul alıyor.

Kimler olabilir

Bireysel katılım yatırımcılarının lisans sahibi olabilmesi için “yüksek gelir veya servete sahip yatırımcı” ya da “tecrübeli yatırımcı” tanımlarından birine girmesi gerekiyor.

Gelir vergisi beyannamesinde yer alan gelir unsurlarının yıllık gayrisafi tutarları toplamı 200 bin liradan fazla olan kişiler yüksek gelire sahip yatırımcı olarak kabul ediliyor. Bu şartın lisans almadan önceki iki takvim yılı için sağlanması gerekiyor. Menkul ve gayrimenkul mallardan oluşan servetleri 1 milyon lirayı aşan yatırımcılar ise yüksek servete sahip yatırımcı kapsamına giriyor ve bireysel katılım yatırımcısı olmak için başvurabiliyorlar.

Farklı iş tecrübesine sahip gerçek kişilerin “tecrübeli yatırımcı” olarak başvuruda bulunmaları mümkün. Yönetmelikte kimlerin tecrübeli yatırımcı kapsamında değerlendirileceğine ilişkin kriterlere yer veriliyor. Örneğin özellikle banka ve finansal kuruluşlarda belli pozisyonlarda en az 2 yıl süre ile çalışmış olanlar melek yatırımcı olmak için başvurabiliyorlar. Bunun yanında lisans alınmadan önceki son 5 yıl içerisinde en az 2 yıl süreyle yıllık cirosu 25 milyondan fazla olan şirketlerde genel müdür yardımcısı veya üst pozisyonda çalışmış olan kişiler de tecrübeli yatırımcı sayılıyor.

Başvuru evrakları

Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcıların başvuru sırasında, yukarıda belirtilen gayrisafi gelir tutarına sahip olduklarını gösteren son iki yıla ait ilgili vergi dairesince ya da noterce tasdik edilmiş yıllık vergi beyannamesi örneğini başvuru formuna eklemeleri gerekiyor. Servet şartının sağlandığının tevsiki açısından ise başvuru formuna, mülkiyetindeki gayrimenkullere ve menkullere ilişkin ilgili kurumlardan alınan onaylı belgeler eklenmeli.

Tecrübeli yatırımcıların da, çalışma sürelerine ilişkin söz konusu şirket ya da kuruluşun yetkilileri tarafından imzalanmış olan belgelerle başvurmaları gerekiyor.

Her iki gruba giren yatırımcıların lisans başvurularında Yönetmelikte sayılan diğer evraklarla birlikte özgeçmişlerini de vermeleri gerekiyor.

Lisans süresi

Bireysel katılım yatırımcılarına verilen lisanslar beş yıl için geçerli. Bu süre Müsteşarlıkça lisans belgesinin verildiği tarihte başlıyor. Lisans süresi sonunda yenileme talebinde bulunulabiliyor. Müsteşarlıkça uygun bulunanların lisansları beşer yıllık sürelerle uzatılabiliyor.

Yatırım yapılabilen sektörler

Yönetmelik uyarınca, aşağıda açıklayacağımız vergisel avantajlardan yararlanılabilmesi için melek yatırımcıların belli sektörlere yatırım yapmış olmaları gerekiyor. Yönetmeliğin ekinde yatırım yapılabilecek sektörler 5 başlık halinde sayılıyor:

- Tarım, avcılık ve ormancılık (bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi, bostan, meyve, sebze yetiştirilmesi-yalnızca sertifikalı tohumlarının ve fidanlarının üretimi),

- İmalat sanayii (gıda, içecek, tekstil ürünleri, ayakkabı, çanta, kürk hariç giyim eşyası, kağıt, petrol ürünleri, kimyasal madde, plastik ürünler, radyo, televizyon haberleşme cihazları, tıbbi araç, gereç, mobilya, ulaşım araçları … imalatı),

- Ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetleri (telekomünikasyon),

- İş faaliyetleri (bilgisayar yazılım danışmanlığı, program üretimi, veri işleme…)

- Diğer toplumsal, sosyal ve kişisel hizmet faaliyetleri (kanalizasyon, çöp ve atıkların toplanması, sinema ve video yapımı ve dağıtımı …).

Beyannamede indirim

Bireysel katılım yatırımcıları, başlangıç veya büyüme aşamasındaki girişimcilerin kurmuş oldukları şirkete iştirak ediyorlar. Bu amaçla satın aldıkları hisse senedi bedelinin yüzde 75’ini yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan ettikleri gelirden indirebiliyorlar. Bu indirim hisse senetlerinin alındığı yıla ilişkin beyannamede yapılabiliyor. İndirim imkanından yararlanabilmek için aşağıdaki şartların tamamının sağlanması gerekiyor:

- Tam mükellef gerçek kişi olunması,

- İştirak hisselerinin alınmasından önce bireysel katılım yatırımcısı lisansı alınması,

- Hisseleri alınan kurumun tam mükellef bir anonim şirket olması,

- Bu iştirak hisselerinin en az iki tam yıl (730 gün) süreyle elde tutulması,

- Belirlenen sektörlere yatırım yapılması,

- Yatırımın Müsteşarlıkça mevzuata uygun bulunması.

İki yıllık elde tutma süresi, girişim şirketi adına açılan ortaklık banka hesabına nakdi sermayenin yatırıldığı tarihte başlıyor. Alınan hisse senetlerinin 2 yıldan önce satılması durumunda indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyaı doğmuş kabul ediliyor.

İndirim tutarı ile ilgili de bir üst sınır da söz konusu. Yıllık bazda beyannamede indirim olarak dikkate alınacak tutar 1 milyon lirayı aşamıyor.

 

Ayrıca bu indirim uygulamasından, 2017 yılının sonuna kadar gerçekleştirilecek yatırımlarla ilgili olarak yararlanılabileceği de unutulmamalı.

Ar-ge’de yüzde 100

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında, projesi son beş yıl içinde desteklenmiş anonim şirketlere ait iştirak hisselerinin alımında, yüzde 75’lik oran yüzde 100 olarak uygulanıyor.

Sonraki yıllara devrediyor

Bazı durumlarda alınan hisse senedinin yüzde 75’lik kısmı (veya yüzde 100’ü) ilgili yıl beyan edilen gelirden daha fazla olabilir. Bu durumda indirilemeyen kısmın, izleyen yıllarda beyan edilen gelirlerden indirilmesi de mümkün. Bunda herhangi bir süre sınırlaması yok. Bitene kadar devam ediyor. Hatta devreden indirim tutarları yeniden değerleme oranında da artırılabiliyor.

Örneğin Hazine Müsteşarlığından lisans almış bir melek yatırımcının (tecrübeli yatırımcı), 8 Ocak 2014 tarihinde bir girişim şirketine 200 bin liralık sermaye koyarak ortak olduğunu varsayalım. Bu kişinin aynı zamanda 2014 yılında 80 bin liralık (giderler düşüldükten sonra) kira geliri olsun. Mükellefin 2014 yılına elde ettiği kira geliri için 2015 Mart aynın 25’ine kadar gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekiyor.

Ancak bu melek yatırımcı, aldığı hisse senetlerinin % 75’i olan (200.000 * % 75=) 150 bin TL’yi, beyan ettiği 80 bin liralık kira gelirinden indirme hakkına sahip. Bu durumda 2014 yılında üzerinden vergi ödenecek kazanç ve dolayısıyla ödenecek vergi kalmıyor.

Ayrıca kalan indirim tutarı da (70 bin lira), yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle, beyan edilen kazancın tutarına göre, 2015 ve sonraki yıllara ilişkin gelir vergisi beyannamelerinde indirim olarak dikkate alınabilecektir.

2 yıldan önce satış

Melek yatırımcı bu hisse senetlerini iki tam yıl dolmadan (örnekte 9 Ocak 2016’dan önce) satarsa, 2014 yılı beyannamesi kapsamında ödemediği 24 bin 260 liralık vergi ile daha sonraki yıllarda indirilen tutarlar kapsamında ödenmeyen vergileri, aynı tutarda ceza ve aylık yüzde 1,4 oranında hesaplanan gecikme faizi ile birlikte vergi dairesine ödemek zorunda kalacaktır.