Skip to Content
vergiresim

Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi 2022

V. İhtiyari beyanname

A. İhtiyari beyanname verilebilecek haller

Bir aracı kurum veya banka vasıtasıyla yapılan menkul kıymet satışından zarar oluşması halinde bu zarar, takvim yılı aşmamak üzere, aynı aracı kurum veya banka vasıtasıyla gerçekleştirilen aynı türden menkul kıymet satışlarından doğan kâra mahsup edilebilmektedir.

Farklı aracı kurum veya bankalarla çalışan yatırımcıların, bir kurumda kâr etmesi diğer kurumda aynı tür menkul kıymet alım satımı işlemlerinden zarar etmesi durumunda, bu zararın diğer kurumda sağlanan kazançtan mahsup edilmesi imkânı yoktur. Kazanç sağlanmış olan aracı kurum veya banka tarafından, diğer kurumdaki zarar dikkate alınmadan üçer aylık dönemler itibarıyla hesaplanan kazanç üzerinden stopaj yapılacaktır.

Ayrıca aynı kurumda gerçekleştirilen işlemlerde, önceki vergileme dönemlerinde (Örneğin; Ocak-Mart/2022) kazanç elde edilmesi, daha sonraki dönemlerde ise aynı tür menkul kıymet satış işlemlerinden zarar edilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu durumda kazancın oluştuğu dönemde aracı kurum veya banka tarafından kazanç üzerinden hesaplanan stopaj vergi dairesine yatırılmaktadır. Aynı yıl içerisinde takip eden dönemlerde aynı tür menkul kıymet satışlarından zarar edilmesi durumunda, bu zararın önceki dönemlere ait stopaj matrahından düşülme imkânı bulunmamaktadır.

Bireysel yatırımcıların bu iki nedenden kaynaklanan mağduriyetinin giderilebilmesi için dileyen mükelleflere ihtiyari beyanname verme hakkı tanınmıştır. Buna göre farklı aracı kurumlarda hesabı bulunan ve bir hesabındaki alım satım işlemlerinden kâr elde edilmesine rağmen, diğer hesabında aynı tür menkul kıymetlerden zarar oluşması durumunda, bu zararın diğer aracı kurum veya bankadaki kârdan mahsubu ihtiyari beyanname verilmek suretiyle sağlanabilmektedir.

Yine aynı şekilde, ilk dönemde menkul kıymet satışından kâr elde eden ve bu kazancı üzerinden stopaj ödeyen yatırımcılar, sonraki dönemlerde aynı tür menkul kıymet satışlarından zarar oluşması durumunda, kendilerinden kesilmiş olan fazla stopajı ihtiyari beyanname vermek suretiyle iade alabilmektedirler.

Geçici 67. madde kapsamında tevkifata tabi tutulan ve yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyeceği belirtilen, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan kâr ve zararlar için takvim yılı itibarıyla ihtiyari beyanname verilebilmektedir.

Söz konusu beyan sadece menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının alım satımına ilişkin olarak yapılabilir. Faiz ve itfa gelirleri ihtiyari beyannameye dahil edilemez. Alım satım işlemlerine ilişkin olarak beyan edilecek kazançlardan, aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olması şartıyla yıl içinde oluşan zararların tamamı mahsup edilebilmektedir.

B. İhtiyari beyannamede vergi oranı

Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesi uyarınca gelir vergisi artan oranlı bir tarifeye göre hesaplanmaktadır. Ancak zarar mahsubu ile ilgili olarak verilecek olan ihtiyari beyannamede bu tarife yerine sabit bir oran kullanılmaktadır.

İhtiyari beyanda uygulanacak olan vergi oranı, geçici 67. maddenin (11) numaralı fıkrasında %15 olarak belirlenmiştir. Ancak söz konusu oran 2011/1854 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile;

  • Hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden,
  • Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören varantlar dahil olmak üzere hisse senetlerinden (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç),
  • Hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden,

elde edilen kazançlar için %0, diğer kazançlar için ise %10 olarak belirlenmiştir.

C. İhtiyari beyannamenin verilme zamanı ve yeri

263 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde ihtiyari beyanın “GVK Geçici 67/11’inci Maddesine Göre İhtiyari Beyanda Bulunan Mükellefler İçin Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi” ile yapılabileceği gibi internet ortamında da yapılabileceği belirtilmektedir. Tebliğ’de bu beyannamenin de Gelir Vergisi Kanunu’nun 92. maddesinde belirtilen süre içerisinde ilgili vergi dairesine verilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Buna göre 2022 yılında gerçekleştirilen işlemler dolayısıyla verilecek olan ihtiyari beyannamenin de normal gelir vergisi beyanname verme süresi içerisinde (2023/Mart ayının sonuna kadar) verilmesi gerekmektedir.

İhtiyari beyannamenin, tam mükellef bireysel yatırımcılar tarafından ikametgâhlarının bulunduğu yer vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.Öteden beri mükellef olanlar ise bu beyannamelerini gelir vergisi beyannamesini verdikleri vergi dairesine tevdi edeceklerdir.

Örnek

Yatırımcı (A), (Z) Menkul Kıymetler A.Ş. aracılığıyla 2021 yılında almış olduğu Devlet tahvillerini 2022 yılında aşağıdaki tarihlerde satmıştır. Satılan menkul kıymetler ile aracı kurum tarafından yapılan stopaja ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

Tarih

Kâr/Zarar

Sonraki Döneme 
Devreden Zarar

Stopaj Matrahı

Stopaj (%10)

15 Şubat 2022

-50.000

50.000

0

0

12 Nisan 2022

40.000

10.000

0

0

5 Eylül 2022

70.000

0

60.000

6.000

12 Aralık 2022

-15.000

0

0

0

Toplam

45.000

 

60.000

6.000

 

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere (A), 2022 yılında (Z) Menkul Kıymetler A.Ş. aracılığıyla gerçekleştirdiği Devlet tahvili alım satım işlemlerinin bir kısmından kâr (110.000 TL), bir kısmından da zarar (65.000 TL) etmiştir. Buna göre (A)’nın 2022 yılı net kazancı 45.000 TL (110.000 - 65.000) olmaktadır. Bu kazanç üzerinden ödenmesi gereken gelir vergisi 4.500 TL’dir (45.000 x %10). Aracı kurum tarafından (A)’nın 2022 yılı işlemleri üzerinden kesilen vergi (stopaj) tutarı ise 6.000 TL’dir.

(A) tarafından verilecek olan ihtiyari beyanname ile aradaki 1.500 TL’lik (6.000 - 4.500) vergi farkının iade alınması mümkün bulunmaktadır.