Muhasebe ve denetim standartları yeniden belirleniyor

M. Fatih Köprü | 20/11/2011 | (Tüm Yazılar)

Anayasa’mızın 91. maddesinde Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarma yetkisi ile ilgili düzenleme yer alıyor. Buna göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi verebilir. Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasa’da yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasî haklar ve ödevler KHK ile düzenlenemiyor. Ayrıca yetki kanununda, çıkarılacak KHK’nin, amacının, kapsamının, ilkelerinin, kullanma süresinin ve birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayacağının da belirtilmesi gerekiyor.

12 Haziran genel seçimleri öncesinde, kamu hizmetlerinin düzenli, süratli etkin, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülmesini sağlamak üzere Meclis tarafından Hükümete KHK çıkarma yetkisi verilmişti. 3 Mayıs tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yetki yasasında KHK ile düzenleme yapılabilecek olan konular ve süresi de belirlenmişti.

KHK çıkarma yetkisi verilen 6 aylık süre zarfında Hükümet tarafından bir çok konu KHK ile düzenlendi. Bunlar arasında özellikle memurlar, işçiler, sözleşmeli personel ve diğer kamu görevlilerinin atanması, nakil ve görevlendirilmeleri, kamu hizmetlerinin bakanlıklar arasındaki dağılımının yeniden belirlenmesi gibi konular yer alıyor.

Bu haftaki yazımızda yetkinin son günlerinde çıkarılan bir KHK’den bahsedeceğiz. 2 Kasım tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. 660 sayılı “Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”.

Düzenlemenin amacı

Söz konusu KHK’de bu düzenlemenin amacının;

- Uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak,

- Bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak,

- Denetim standartlarını belirlemek,

- Bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek,

- Bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak yetkisini haiz Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun (Kurum) kuruluş, teşkilat, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek,

olduğu belirtiliyor.

Kurumun yapısı

KHK’de kamu tüzel kişiliğini haiz ve idari özerkliğe sahip, Başbakanlıkla ilişkili “Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu”nun kurulması öngörülüyor. Bu kurum, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (Kurul) ile Başkanlık’tan oluşacak ve merkezi Ankara’da olacak.

Kurulun üyeleri

Kurul 9 üyeden oluşacak. Bu üyeler;

- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı tarafından önerilecek 4’er aday arasından 2’şer kişi,

- Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) bağlı olduğu Bakanlıklar ile Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından önerilecek 2’şer aday arasından 1’er kişi,

şeklinde Bakanlar Kurulu tarafından atanacak. Kurulun Başkanı yine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen bir üye olacak.

Bağımsız denetçiler Kurul üyesi olamıyor

KHK’de üyeliğe atanacak olanlarla ilgili şartlara da yer veriliyor. Bunlar arasında bağımsız denetim faaliyetinde bulunan kişilerle ilgili sınırlama önemli. Buna göre üyeliğe atanacakların son 3 yılda;

- Bağımsız denetim faaliyetinde bulunmamış,

- Bir bağımsız denetim kuruluşunda yönetim kurulu üyeliği yapmamış veya

- Bir bağımsız denetim kuruluşunca istihdam edilmemiş olması, ya da doğrudan veya dolaylı olarak bir bağımsız denetim kuruluşu ile ortaklık ilişkisinin olmaması,

gerekiyor.

Kurulun görevleri

KHK’de uzun uzun yer alan Kurulun görev ve yetkilerinden bazılarını aşağıda sıraladık.

a. Defter tutmakla yükümlü olanlara ait finansal tabloların; ihtiyaca uygunluğunu, şeffaflığını, güvenilirliğini, anlaşılabilirliğini, karşılaştırılabilirliğini ve tutarlılığını sağlamak amacıyla, uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak.

b. Türkiye Muhasebe Standartlarının uygulamasına yönelik ikincil düzenlemeleri yapmak, bu konuda kendi alanları itibarıyla düzenleme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşların yapacakları düzenlemeler hakkında onay vermek.

c. Bilgi sistemleri denetimi dahil olmak üzere uluslararası standartlarla uyumlu ulusal denetim standartlarını oluşturmak ve yayımlamak.

d. Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş şartlarını ve çalışma esaslarını belirlemek.

e. Belirlenen şartları taşıyan bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarını yetkilendirerek listeler halinde ilan etmek ve bunları oluşturacağı resmi sicile kaydederek Kurumun internet sitesinde kamuoyunun erişimine sürekli olarak açık tutmak.

f. Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyetleri ile denetim çalışmalarının, Kurumca yayımlanan standart ve düzenlemelere uyumunu denetlemek.

g. İnceleme ve denetimler sonucunda aykırılıkları saptanan bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyet izinlerini askıya almak veya iptal etmek.

h. Bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek, mesleki etik kurallarını belirlemek.

“Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu” artık yok

Sermaye Piyasası Kanunu’nun ek 1. maddesi uyarınca, ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayınlamak üzere kurulmuş olan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun faaliyetlerine bu KHK ile son veriliyor. Düzenleme 2 Kasım 2011 tarihinden geçerli. Dolayısıyla Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu 2 Kasım tarihinden itibaren kaldırılmış oluyor.

Üyeler ne zaman atanacak

Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Başkan ve üyelerinin görevleri de 2 Kasım 2011 tarihinde sona erdi. Peki yeni Kurul üyeleri ne zaman atanacak? Üyelerin KHK’nin yürürlük tarihinden (2 Kasım 2011) itibaren 1 ay içerisinde atamasının yapılması gerekiyor.

Geçiş dönemi

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanacak olan standart ve düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar, mevcut düzenlemelerin uygulanmasına devam edilecek. KHK’de hüküm bulunmayan hallerde ise (Yeni) Türk Ticaret Kanunu’nun bağımsız denetimle ilgili hükümlerinin uygulanması öngörülüyor.

Bilanço esasına göre defter tutanlar standartlara uymak zorundalar

Kanuni defterlerin, Kurul tarafından yayımlanacak olan Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olarak tutulması gerekiyor. Finansal tabloların da bu standartlara göre düzenlenmesi şart. Ancak, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamındaki idareler ile bilanço esasında defter tutmakla yükümlü olmayanlar bu KHK’nin hükümlerine tabi olmayacaklar.

Yeni Ticaret Kanunu ile uyum

Yeni Türk Ticaret Kanunu, genel olarak 1 Temmuz 2012 tarihinden, bazı özel düzenlemeleri ise 2013 yılından itibaren yürürlüğe girecek. Bu kanunun geneli incelendiğinde denetimle ilgili hükümler başta olmak üzere bir çok hükmün Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) ve muhasebe ilkelerinden etkilenerek hazırlandığı görülüyor. Eski Kanun’daki murakıplık müessesesi, yeni TTK ile şirketin bir organı olmaktan çıkarılıyor. Bunun yerine şirketlerin denetimi bağımsız denetim kuruluşlarına veya en az bir Serbest Muhasebeci Mali Müşavir veya Yeminli Mali Müşavir’e bırakılıyor.

Yeni TTK uyarınca bağımsız denetim, işlem denetçiliği ve özel denetçilik olarak belirlenen denetim faaliyetleri, denetim şirketleri veya meslek mensupları (SMMM ve YMM’ler) tarafından yerine getirilecek. Ancak 660 sayılı KHK’de Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’nun görev ve yetkileri sayılırken, bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil işlemlerinin de bu Kurul tarafından yapılacağı belirtiliyor. KHK’deki bu ve buna benzer yeni düzenlemeler ile yeni TTK’daki düzenlemelerin uyumlu olup olmadığı, meslek mensuplarının gündemini uzun süre meşgul edeceğe benziyor. Söz konusu Kurul tarafından standartların belirlenmesi ve bunlarla ilgili ikincil düzenlemelerin yapılması sırasında, yeni TTK ile uyumlu bir denetim sistemi oluşturulmasının, özellikle meslek mensupları için çok önemli olduğunu düşünüyoruz.