Ev hizmetlerinde çalışanların sigortası nasıl yaptırılır?

M. Fatih Köprü | 19/04/2015 | (Tüm Yazılar)

Bu konu aslında uzun zamandır gündemde. Uzmanlar yazılarında, ev hizmetlerinde çalışan kişilerin nasıl sigortalı yaptırılacağı, ne kadar prim ödenmesi gerektiği ya da bunlar yapılmazsa cezasının ne olacağı konularını ayrıntılı olarak ele aldılar.

1 Nisan’dan itibaren geçerli olmak üzere çıkarılan bir yasa ile ev işlerinde çalıştıranlar açısından yeni bir dönem başlamış oldu. Yasada bu kişilerin sigortalılığı, çalışma gün sayısının 10 gün ve daha fazla olması ya da 10 günden az olmasına göre ikili bir ayrım yapılmak suretiyle yeniden düzenlendi.

Bu hükümle ilgili açıklamalar Sosyal Güvenlik Kurumu, ödenen ücretlerin gelir vergisi karşısındaki durumuna ilişkin açıklamalar ise Maliye Bakanlığı tarafından yapıldı. Biz de bu hafta konunun genel esaslarına değinerek, bilgilendirme yapmayı amaçladık.

Ev hizmeti nedir?

Ev hizmeti, ev içerisinde yaşayan aile bireyleri tarafından yapılabilecek temizlik, yemek yapma, çamaşır, ütü, alışveriş, bahçe işleri gibi gündelik işler ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin aile bireyleri dışındaki kişiler tarafından yapılması olarak tanımlanıyor.

Aynı evde oturan üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar tarafından ev hizmeti işlerini yapanlar sigortalı sayılmıyorlar.

10 günden az çalışanlar

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı çalıştıranlar SGK mevzuatı kapsamında işveren sayılmıyor. Sigortalı çalıştıranların sadece iş kazası ve meslek hastalığı primi ödemeleri yeterli oluyor. Bunlardan işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış bildirgesi düzenlenmesi istenmiyor.

On günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul ediliyor.

Bildirim kolay mı?

Bildirim “Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu” doldurularak yapılıyor. Formun, çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine verilmesi gerekiyor.

Formda çalışan ve çalıştıran kişinin; kimlik ve nüfus bilgileri, ikametgah adresleri, ev ve cep telefon numaraları, e-posta adresleri, sigortalının işe başladığı tarih, ay içerisindeki çalışma gün sayısı, ayda 10 günden az çalışmanın takip eden ayda devam edip etmeyeceği, çalışma nedeni, öğrenim durumu gibi bilgiler ile her iki tarafın imzası yer alıyor.

Çalışmanın takip eden aylarda da devam edeceğinin formda belirtilmesi durumunda her ay için ayrıca bildirim verilmesi istenmiyor.

Elektronik bildirim

Bu bildirimin internet aracılığıyla yapılması da mümkün. Sigortalı çalıştıranlar www.turkiye.gov.tr adresinin “e-hizmetler” menüsünün altında bulunan “Ev Hizmetleri” kısmını seçerek bildirimde bulunabilirler. Bu şekilde yapılan bildirim sonucunda sigortalının cep telefonu numarasına sigortalı tescili yapıldığı, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primini takip eden ayın sonuna kadar ödeyebileceği hakkında bilgilendirme mesajı gönderiliyor.

Kaç lira ödenecek

Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı çalıştıran birinin, çalışanı için iş kazası ve meslek hastalığı primi olarak, prime esas günlük kazanç alt sınırının yüzde 2’si kadar prim ödemesi gerekiyor. Buna göre aylık prim hesaplaması; 30 Haziran’a kadar geçerli olmak üzere çalıştırılan her gün için 80 kuruş, 1 Temmuz’dan itibaren 85 kuruş üzerinden yapılıyor.

Örneğin Mayıs ayında temizlik, ütü ve diğer ev işleri için haftada 2 gün ve ayda da toplam 8 gün gelen bir sigortalı için ödenmesi gereken prim tutarı (0,80 x 8) 6,40 lira olarak hesaplanıyor. İkinci 6 aylık dönemde günlük tutar 85 kuruş olacağından, yukarıdaki çalışan için, örneğin Temmuz ayında yine 8 günlük çalışma kapsamında aylık (0,85 x 8) 6,80 lira prim ödenmesi gerekecektir.

Bu tutarlar 2015 yılı için geçerli. 2016 ve takip eden yıllarda asgari ücret değiştiğinde bu tutarlar da değişecek.

Uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödemek isteyen sigortalıların % 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, % 12,5’i genel sağlık sigortası primi olmak üzere belirlenen prime esas kazanç günlük kazanç alt sınırının 30 katı üzerinden % 32,5 oranında prim ödemeleri gerekiyor.

Ödeme yeri

Prim tutarı, banka aracılığı ya da www.sgk.gov.tr adresinin “e-sgk” menüsünden “Kart ile Prim Ödeme”, “Diğer Ödemeler” seçeneğinden kredi kartları veya banka kartları aracılığıyla ödenebiliyor.

10 gün ve daha fazla çalışanlar

Ev hizmetlerinde işveren yanında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar, 1 Nisan’dan itibaren ücretle ve sürekli çalışma şartı aranmadan 4/a’lı (eski SSK’lı) sigortalılara sağlanan haklardan aynı şekilde yararlanabilecekler. Bu sigortalılar hakkında uzun ve kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası hükümleri uygulanıyor.

Çalışanın bildirilmesi

Bu çalışanlar için bildirim “Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge” ile yapılıyor. Bildirgedeki işe giriş tarihi, sigortalılık başlangıç tarihidir. İşverenlerin doldurup çalışan ile birlikte imzaladığı bu bildirgeyi çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar ikamet ettikleri yere en yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine vermeleri gerekiyor.

Bildirgede, 10 günden az çalışanlar için verilen formda yer alan bilgilerin çoğu bulunuyor. Bunlar dışında ayrıca; sigorta primine esas günlük kazanç tutarı, yararlanılacak prim teşvikleri ve sigortalıların işten ayrılma/durum değişikliklerine ilişkin bilgilerin de yazılması gerekiyor.

Pirime esas kazanç

Prime esas kazanç yani üzerinden prim hesaplanacak olan kazanç, işverenin sigortalıya ödediği brüt ücrettir. Ancak bu tutar, prime esas kazanç için belirlenen alt sınırdan düşük olamıyor. Günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların günlük kazançları ise üst sınır olarak dikkate alınıyor. 2015 yılında uygulanan günlük ücret alt ve üst sınırları aşağıdaki tabloda yer alıyor:

 Uygulandığı dönem

Alt sınır

Üst sınır

 01.01.2015-30.06.2015

40,05 TL

260,33 TL

 01.07.2015-31.12.2015

42,45 TL

275,93 TL


Bildirgedeki çalışma gün sayısı ve prime esas günlük kazanç beyanına göre, prim tahakkukları kurum tarafından gerçekleştiriliyor.

Prim oranı ve ödeme

Gerçek kişi işverenler tarafından ödenmesi gereken primin oranı yüzde 34,5. Bu primin yüzde 20’si uzun vadeli sigorta kolları, yüzde 12,5’i genel sağlık sigortası, yüzde 2’si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primi.

İşverenlerin buna ilave olarak ayrıca sigortalı ve işveren hissesi ile birlikte toplam yüzde 3 oranında işsizlik sigortası primi de ödemeleri gerekiyor.

İşverenlerin adlarına tahakkuk eden sigorta primlerini sigortalı çalıştırdıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri gerekiyor.

Bildirge için ayrıca bir defaya mahsus (2015 yılı için) 22,30 lira damga vergisi ödenmesi gerekiyor. Bu vergi işverenin ilk prim ödemesine ilave edilerek tahsil ediliyor.

Yabancıların durumu

Yabancı uyruklu sigortalıların 10 günden az süre ile ev hizmetlerinde çalıştırılması kabul edilmiyor ve 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılan olarak bildirilebiliyor. Yabancıların ülkemizde çalıştırılması çalışma iznine bağlı. Gerçek kişi işverenlerin ev hizmetlerinde çalıştırdıkları yabancılar için verecekleri bildirgeye, yabancı çalışanın çalışma iznini de eklemeleri gerekiyor.

SGK’nın tebliğinde açıklamalar bunlarla sınırlı değil. Özellikle 10 ve daha fazla gün çalıştırılan sigortalılarla ilgili ayrıntılı açıklamalar yer alıyor. Çalıştırılan kişinin genel sağlık sigortalılığı, kurumdan aylık alanların durumu gibi daha birçok konunun bu açıklamalar kapsamında ayrıca değerlendirilmesi gerekiyor.

Vergisi de var mı?

Vergi mevzuatı uyarınca hizmetçilere ödenen ücretler gelir vergisinden istisna. Ancak mürebbiyeler yani çocuğun eğitimi ve bakımıyla ilgilenen kadınlar için aynı şey söz konusu değil. Onlar bu istisnadan yararlanamıyorlar.

İdare, hizmetçilere yapılan ücret ödemelerinin gelir vergisi istisnasından yararlanabilmesi için;

- Hizmetin özel fertler tarafından verilmesi,

- Hizmetin ev, bahçe, apartman gibi ticaret mahalli olmayan sair yerlerde verilmesi,

- Çalışanların, mürebbiyelik hariç olmak üzere orta hizmetçilik, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde istihdam edilmeleri,

gerektiğini söylüyor. SGK uygulamasından farklı olarak vergi uygulamasında çalışanın Türk ya da yabancı olması arasında da bir fark bulunmuyor, yukarıda şartlarla gelir vergisi istisnasından yararlanabiliyorlar.

 

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.