IX. Kira gelirlerinin vergilendirilmesine ilişkin özet açıklama ve örnekler
A. Konut kira gelirlerinin beyanı
Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden 2015 yılında elde edilen kira gelirinin 3.600 TL'si gelir vergisinden istisnadır. Bu tutardan daha az bir gelir elde edildiği durumda beyanname verilmez.
Ancak istisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi hallerinde, bu istisnadan yararlanılması mümkün değildir. Ayrıca ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar da bu istisnadan faydalanamazlar.
Diğer taraftan 2015 yılında 3.600 TL'lik istisna tutarını aşan konut kira geliri elde edenlerden, beyana tabi olup olmadığına bakılmaksızın, elde ettikleri gelirlerin (ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlar) gayri safi tutarları toplamı 106.000 TL'yi aşanların da bu istisnadan yararlanabilmesi mümkün değildir.
İstisna hakkı olan mükellefler tarafından 2015 yılında istisna tutarını aşan konut kira geliri elde edilmesi durumunda, gayrisafi hasılattan önce istisna tutarı (3.600 TL) düşülmekte, daha sonra da kişi götürü gider usulünü seçmiş ise kalan kısmın % 25'i gider olarak indirim konusu yapılmaktadır.
Gerçek gider usulünün seçilmiş olması halinde ise istisnadan sonra kalan kısımdan, sadece istisna dışındaki gayrisafi hasılata isabet eden giderler düşülebilmektedir. (Bu konuya ilişkin örnekli açıklamalar Rehber'in "VI/B. Gerçek gider yöntemi" başlıklı bölümünde yer almaktadır.)
Bu şekilde hesaplanan vergi matrahına, 2015 yılında geçerli olan gelir vergisi tarifesinde gösterilen vergi oranları uygulanmak suretiyle, ödenecek gelir vergisine ulaşılmaktadır.
Örnek 1
Bay (A) 2015 yılında, çalıştığı işyerinden 36.000 TL ücret geliri elde etmiştir. İşveren tarafından ücret üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır. Bu kişi ayrıca 2015 yılında satın aldığı konutu 1 Kasım 2015 tarihinden itibaren aylık 1.700 TL'ye kiraya vermiştir. Beyana tabi başka bir geliri bulunmamaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Bay (A)'nın kiraya verdiği konuttan 2015 yılında elde ettiği (1.700 x 2 =) 3.400 TL'lik gelir, 3.600 TL'lik istisna tutarından düşüktür. Bundan dolayı 2015 yılında elde ettiği toplam gelirin, 106.000 TL'lik sınırı aşıp aşmadığının kontrolü yapılmayacaktır. Sonuç olarak mükellef istisna haddi altında kalan 3.400 TL'lik konut kira geliri dolayısıyla beyanname vermeyecektir.
Örnek 2
Bayan (B) 2015 yılında tek işverenden 60.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Aynı yıl, 12 aylık toplam 20.400 TL (1.700 x 12) konut kirası tahsil etmiştir. Bayan (B)'nin kiraya verdiği konuta ilişkin olarak 2015 yılında indirimi kabul edilebilir türden gerçek giderleri toplamı 9.000 TL'dir.
2014 yılında alıp kiraya verdiği söz konusu konuttan 2014 yılında tahsil ettiği kiraların beyanında gerçek gider yöntemini tercih etmiştir.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Bayan (B)'nin 2015 yılında elde ettiği konut kira geliri 3.600 TL'lik istisna tutarından fazla olduğundan bu gelirin beyan edilmesi gerekmektedir.
- Beyana tabi olsun olmasın 2015 yılında elde edilen gelirler toplamı olan (60.000 + 20.400 =) 80.400 TL, 2015 yılı için geçerli 106.000 TL'lik sınırı aşmadığından, kira gelirinin beyanı sırasında 3.600 TL'lik istisnadan yararlanılabilecektir.
- Bayan (B) 2014 yılına ilişkin kira gelirini beyan ederken gerçek gider yöntemini seçmiş olduğundan, bu yıl gider yönteminin seçimi konusunda tamamen serbesttir. Gerçek veya götürü gider yöntemlerinden kendisi için avantajlı olan yönteme göre beyannamesini hazırlayabilir.
- Gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde, sadece istisna dışındaki gayrisafi hasılata isabet eden giderleri düşebilecektir. Bu durumda gerçek gider tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır:
|
| İstisna düşüldükten sonraki gayrisafi hasılat |
|
| İndirilebilecek gider= | ---------------------------------------------------------------x | Gerçek giderler |
|
| Gayrisafi hasılat |
|
Mükellefin gerçek veya götürü gider usulünü seçmiş olması halinde vergi matrahları ile ödenecek gelir vergisi tutarları aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
Gerçek gider usulü seçildiğinde vergi hesabı
|
| 20.400 - 3.600 |
|
|
| İndirilebilecek gider= | --------------------------- x | 9.000 = | 7.411,76 TL |
|
| 20.400 |
|
|
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 20.400,00 |
| İstisna tutar (-) | 3.600,00 |
| Kalan (20.400 - 3.600) | 16.800,00 |
| İndirilebilecek gerçek giderler (-) | 7.411,76 |
| Gelir vergisi matrahı (16.800 - 7.411,76) | 9.388,24 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (% 15) | 1.408,24 |
Götürü gider usulü seçildiğinde vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 20.400 |
| İstisna tutar (-) | 3.600 |
| Kalan (20.400 - 3.600) | 16.800 |
| İndirilebilecek götürü gider (16.800 x % 25) (-) | 4.200 |
| Gelir vergisi matrahı (16.800 - 4.200) | 12.600 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi 12.000 TL için 1.800 TL (12.600 - 12.000) x % 20 = 120 TL | 1.920
|
Örnek 3
Bayan (C), sahibi bulunduğu 8 adet konuttan 2015 yılında 108.000 TL kira geliri elde etmiştir. Başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Konut kira geliri 2015 yılı için belirlenen 3.600 TL'lik istisna tutarından fazla olduğundan beyan edilmesi gerekmektedir.
- Bayan (C)'nin 2015 yılında elde ettiği 108.000 TL'lik konut kira geliri, 2015 yılı için geçerli olan 106.000 TL'lik sınırı aştığından, bu gelirin beyanında istisnadan yararlanılması mümkün değildir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 108.000 |
| İstisna tutar (-) | --- |
| Kalan | 108.000 |
| Götürü gider (108.000 x % 25) (-) | 27.000 |
| Gelir vergisi matrahı (108.000 - 27.000) | 81.000 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi 66.000 TL için 15.190 TL (81.000 - 66.000) x % 35 = 5.250 TL | 20.440
|
Örnek 4
Bay (D) 1 Ekim 2015'te aylık 1.000 TL'ye kiraya verdiği konuttan 2015 yılında toplam 3.000 TL kira geliri elde etmiştir. Ayrıca tamamı stopaj yoluyla vergilendirilmiş 2.500 TL mevduat faizi ve tek işverenden 120.000 TL (yıllık) tutarında stopaja tabi tutulmuş ücret geliri de bulunmaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- 2015 yılında tek işverenden elde edilen ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücretler ile GVK geçici 67. madde kapsamında yine stopaj yoluyla vergilendirilmiş mevduat faizleri, tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmez.
- Elde edilen konut kira geliri 2015 yılı için geçerli olan 3.600 TL'lik istisna haddinin altında kaldığından bu gelir de beyan edilmeyecektir.
Örnek 5
Eşler % 50 oranında ortak oldukları bir konutu aylık 2.200 TL'ye kiraya vermişlerdir. 2015 yılında bu konuttan toplam (2.200 x 12=) 26.400 TL kira almışlardır. Her ikisi de emekli olan çiftin aylık emekli maaşları ise 1.500'er TL'dir (kişi başı yıllık 18.000 TL). Başkaca geliri bulunmayan eşlerin ayrı ayrı verecekleri beyannamelerinde her ikisi de götürü gider yöntemini seçmişlerdir.
Beyana tabi olsun olmasın 2015 yılında her ikisinin de ayrı ayrı elde ettikleri (13.200 + 18.000=) 31.200 TL'lik gelir,106.000 TL'lik sınırını aşmadığından, iki eş de kira gelirinin beyanı sırasında 3.600 TL'lik istisnadan yararlanılabileceklerdir.
Buna göre Bay ve Bayan (E)'nin 1-25 Mart 2016 döneminde verecekleri gelir vergisi beyannameleri uyarınca ödemeleri gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
|
| Bay (E) | Bayan (E) |
| Gayrisafi hasılat (26.400 / 2) | 13.200 | 13.200 |
| İstisna tutar (-) | 3.600 | 3.600 |
| Kalan (13.200 - 3.600) | 9.600 | 9.600 |
| Götürü gider (9.600 x % 25) (-) | 2.400 | 2.400 |
| Gelir vergisi matrahı (9.600 - 2.400) | 7.200 | 7.200 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (% 15) | 1.080 | 1.080 |
B. İşyeri kira gelirlerinin beyanı
Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olmak şartıyla, beyana tabi menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için her yıl için belirlenen "beyan sınırı" söz konusudur. Bu sınır ilgili yıl gelir vergisi tarifesinin 2. gelir dilimidir. Buna göre 2015 yılında elde edilen söz konusu gelirler için beyan sınırı 29.000 TL olarak uygulanmaktadır.
2015 yılında, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplamı 29.000 TL'nin altında ise işyeri kira gelirinin beyan edilmesine gerek yoktur. Bu tutarın aşılması durumunda ise geliri elde eden kişinin tercihi doğrultusunda götürü veya gerçek gider yöntemlerinden biri seçilerek safi irat bulunacak ve üzerinden gelir vergisi tarifesine göre gelir vergisi hesaplanacaktır.
İşyeri kira gelirlerinde herhangi bir istisna uygulaması söz konusu olmadığından, gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda, giderin tamamının indirilmesi mümkündür.
Yukarıdaki şekilde hesaplanan ve beyan sınırını aşan gelirin, beyan edilmesi durumunda, beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden, kiracı tarafından yıl içerisinde kesilen vergiler (tevkifat) mahsup edilir.
Vergi kesintisine ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirlerinde (Örneğin basit usuldeki mükellefe kiraya verilen işyerinden elde edilen kira gelirleri) ise söz konusu beyan sınırı 1.500 TL olarak uygulanmaktadır. 2015 yılında bu tutarı aşan işyeri kira gelirlerinin (tevkifata tabi olmayan) tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Örnek 6
Gerçek kişi (F) bir alışveriş merkezindeki dükkanını anonim şirkete kiraya vermiştir. Kira tutarı 2015 yılı için aylık net 5.000 TL olarak belirlenmiş ve bu tutarlar kiracı tarafından mal sahibinin banka hesabına düzenli olarak yatırılmıştır. Buna göre yıllık net kira (5.000 x 12 = ) 60.000 TL olmaktadır.
Kiracı şirket tarafından aylık ödemeler yapılırken ayrıca kira tutarları % 20 oranına göre brütleştirilmiş ve bulunan tutarlar üzerinden kesilen vergiler (tevkifat) vergi dairesine yatırılmıştır. Vergilerin ödendiğine dair belgeler mal sahibine verilmiştir.
Gerçek kişi (F) tarafından söz konusu dükkan 2014 yılında alınmış ve 2014 yılı safi irat hesaplanması sırasında "götürü gider" yöntemi kullanılmıştır.
Brütleştirme ve tevkifat hesabı
Net ödenen tutarın brüt tutarını bulmak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır:
|
| Net tutar |
| Brüt tutar = | ----------------------- |
|
| (1 - tevkifat oranı) |
Yüzde 20 tevkifat oranına göre yıllık brüt kira tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
|
| 60.000 | 60.000 |
|
| Yıllık brüt kira = | ----------------= | ---------------= | 75.000 TL |
|
| (1 - 0,20) | 0,80 |
|
Kesilen vergi (tevkifat) tutarı = 75.000 x % 20 =15.000 TL
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Gerçek kişi (F) tarafından 2015 yılında elde edilen 75.000 TL'lik brüt işyeri kirası, 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL'lik beyan sınırını aştığından, tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Mükellefler tarafından gayrimenkul sermaye iratlarının beyanı sırasında götürü gider yönteminin seçilmesi durumunda bu usulden 2 yıl dönülememektedir. Bay (F) 2014 yılında "götürü gider" yöntemini seçmiş olduğundan, 2015 yılında, gerçek gider yöntemine göre daha fazla indirebileceği bir gider olsa dahi, yine "götürü gider" yöntemini seçmek zorundadır.
Beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden, kiracı şirket tarafından yıl içerisinde kesilen 15.000 TL tutarındaki vergiler (tevkifat) mahsup edilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| İşyeri kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 75.000 |
| İstisna tutar (-) (İşyeri olduğu için) | --- |
| Kalan tutar | 75.000 |
| İndirilebilecek giderler (75.000 x % 25) (-) | 18.750 |
| Gelir vergisi matrahı (75.000 - 18.750) | 56.250 |
| Hesaplanan gelir vergisi 29.000 TL için 5.200 TL (56.250 - 29.000) x % 27 = 7.357,50 TL | 12.557,50
|
| Yıl içerisinde kesinti yolu ile ödenen vergiler (-) | 15.000 |
| Ödenecek gelir vergisi (12.557,50 - 15.000) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (15.000 - 12.557,50) | 2.442,50 |
Örnek 7
Gerçek kişi (G) sahip olduğu gayrimenkulü işyeri olarak bir şirkete kiraya vermiştir. Kira tutarı 2015 yılı için aylık net 1.800 TL olarak belirlenmiş ve bu tutarlar kiracı tarafından mal sahibinin banka hesabına düzenli olarak yatırılmıştır. Buna göre yıllık net kira (1.800 x 12 =) 21.600 TL olmaktadır. Mal sahibinin başka bir geliri bulunmamaktadır.
Kiracı şirket tarafından aylık ödemeler yapılırken ayrıca kira tutarları % 20 oranına göre brütleştirilmiş ve bulunan tutarlar üzerinden kesilen vergiler (tevkifat) vergi dairesine yatırılmıştır. Vergilerin ödendiğine dair belgeler mal sahibine verilmiştir.
Brütleştirme ve tevkifat hesabı
Yüzde 20 tevkifat oranına göre yıllık brüt kira tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
|
| 21.600 | 21.600 |
|
| Yıllık brüt kira = | -------------------- = | --------------- = | 27.000 TL |
|
| (1 - 0,20) | 0,80 |
|
Kesilen vergi (tevkifat) tutarı = 27.000 x % 20 =5.400 TL
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Gerçek kişi (G)'nin 2015 yılında elde ettiği ve kiracı tarafından vergi kesintisine tabi tutulmuş olan 27.000 TL'lik brüt işyeri kirası, 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL'lik beyan sınırının altında kaldığından gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Kaynakta kesilen (tevkif edilen) 5.400 TL'lik vergi nihai vergi olarak kabul edilmektedir.
Örnek 8
Emekli Bay (H) sahip olduğu gayrimenkulü, basit usulde vergilendirilen bir mükellefe işyeri olarak aylık 300 TL'ye kiraya vermiştir. Bu işlemden dolayı 2015 yılında (300 x 12 =) 3.600 TL kira geliri elde etmiştir. Kiracı tarafından kira ödenirken herhangi bir vergi kesintisi (tevkifat) yapılmamıştır.
Mal sahibinin emekli maaşı ile bu kiradan başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır (götürü gider yöntemi kullanılacaktır).
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin işyerleri için ödedikleri kiradan tevkifat yapma (vergi kesme) zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu yüzden söz konusu kiracı da kirasını öderken vergi kesintisi yapmamıştır.
İşyeri kira gelirleri için geçerli olan 29.000 TL'lik beyan sınırı, kiracı tarafından vergi kesintisi yapılmış olan kiralar için geçerlidir. Bu nedenle vergi kesintisine tabi olmayan işyeri kira gelirleri için 29.000 TL'lik beyan sınırından yararlanılması mümkün değildir. 2015 yılında tevkifata tabi olmayan işyeri kira gelirlerinde beyan sınırı 1.500 TL olarak uygulanmaktadır.
Emekli Bay (H) tarafından 2015 yılında elde edilen 3.600 TL'lik işyeri kirası, 2015 yılı için belirlenen 1.500 TL'lik beyan sınırını aştığından, tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| İşyeri kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 3.600 |
| İstisna tutar (-) (İşyeri olduğu için) | --- |
| Kalan tutar | 3.600 |
| İndirilebilecek giderler (3.600 x % 25) (-) | 900 |
| Gelir vergisi matrahı (3.600 - 900) | 2.700 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (% 15) | 405 |
C. Konut ve işyerinden elde edilen kira gelirlerinin beyanı
Hem konuttan hem de işyerinden kira alınması durumunda öncelikle konut kirasının beyan edilip edilmeyeceği kontrol edilmelidir. Buna göre, istisna uygulaması kapsamında olan mükelleflerin, 2015 yılında tahsil ettikleri konut kira bedelleri 3.600 TL'den fazla ise bu tutarı aşan gelirin beyan edilmesi gerekmektedir.
İstisnayı aşan konut kira geliri ile tevkifata tabi tutulmuş olan işyeri kira gelirinin brüt tutarının toplamı 29.000 TL'lik beyan sınırını aşıyorsa, bu beyannameye işyeri kira gelirinin de dahil edilmesi gerekmektedir. Toplam 29.000 TL'den az ise sadece konut kira geliri beyan edilecek, işyeri kira geliri beyannameye dahil edilmeyecektir.
İstisna uygulamasından yararlanabilecek olan mükelleflerce konuttan elde edilen kira gelirinin 3.600 TL'den az olması durumunda ise bu kez sadece işyerinden elde edilen tevkifata tabi tutulmuş kira gelirinin brüt tutarı 29.000 TL ile karşılaştırılacaktır. Bu tutardan daha az bir gelir elde edilmesi durumunda işyeri kira geliri de beyan edilmeyecek, 29.000 TL'den fazla olması durumunda ise sadece işyeri kira geliri beyan edilecektir.
Yukarıdaki istisna veya beyan sınırını aşan kira gelirleri dolayısıyla beyanname verilmesi durumunda, geliri elde eden kişinin tercihi doğrultusunda götürü veya gerçek gider yöntemlerinden biri seçilerek safi irat bulunacak ve üzerinden gelir vergisi tarifesine göre gelir vergisi hesaplanacaktır.
İşyeri kira gelirlerinin beyanı sırasında beyanname üzerinde hesaplanan vergiden, kiracı tarafından yıl içerisinde kesilen vergiler (tevkifat) mahsup edilecektir.
Örnek 9
Gerçek kişi (İ)'nin 2015 yılında elde ettiği kira gelirleri, bu gelirler üzerinden ilgili kişi veya kurumlarca yapılan stopaj tutarları ve elde edilen net gelirlere ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir. Bu kişinin başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır (götürü gider yöntemi kullanılacaktır).
| Gelir türü | Brüt kira (TL) | Stopaj (TL) | Net kira (TL) |
| Konut kira geliri | 14.400 | --- | 14.400 |
| İşyeri kira geliri | 24.000 | 4.800 | 19.200 |
| Toplam | 38.400 | 4.800 | 33.600 |
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Konut olarak kiraya verilen gayrimenkulden 2015 yılında elde edilen 14.400 TL'lik kira geliri, 3.600 TL'lik istisna tutarından fazla olduğundan, istisnayı aşan tutarın beyan edilmesi gerekmektedir.
- 2015 yılında elde edilen gelirler toplamı olan 38.400 TL, 2015 yılı için geçerli olan 106.000 TL'lik sınırı aşmadığından, kira gelirinin beyanı sırasında 3.600 TL'lik istisnadan yararlanılabilecektir.
Beyan sınırı ile karşılaştırma
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 14.400 |
| İstisna tutar (-) | 3.600 |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri (1) | 10.800 |
| Brüt işyeri kira geliri (2) | 24.000 |
| Beyan sınırı ile karşılaştırılacak toplam gelir (1+2) | 34.800 |
İşyerinden elde edilen stopaj yoluyla vergilendirilmiş (brüt) kira tutarı, tek başına, 2015 yılında 29.000 TL olarak uygulanan beyan sınırının altında kalmaktadır. Ancak işyeri kira gelirinin beyannameye dahil edilip edilmeyeceğinin tespiti sırasında, stopaj yolu ile vergilendirilmiş olan işyeri kira geliri (brüt) ile istisna sonrası kalan konut kira gelirinin toplamının dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre (10.800 + 24.000 =) 34.800 TL, 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL'lik beyan sınırını aştığından, konut kira geliri dolayısıyla verilen beyannameye, işyeri kirası da dahil edilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 14.400 |
| İstisna tutar (-) | 3.600 |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri (14.400 - 3.600) | 10.800 |
| Brüt işyeri kira geliri | 24.000 |
| Toplam GMSİ (10.800 + 24.000) | 34.800 |
| Götürü gider (34.800 x % 25) (-) | 8.700 |
| Gelir vergisi matrahı (34.800 - 8.700) | 26.100 |
| Hesaplanan gelir vergisi 12.000 TL için 1.800 TL (26.100 - 12.000) x % 20 = 2.820 TL | 4.620
|
| Yıl içerisinde kesinti yolu ile ödenen vergiler (tevkifat) (-) | 4.800 |
| Ödenecek gelir vergisi (4.620 - 4.800) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (4.800 - 4.620) | 180 |
Örnek 10
Serbest meslek erbabı Bayan (J) 2015 yılında serbest meslek faaliyeti kapsamında 160.000 TL tahsil etmiş ve bu tutar üzerinden ödemeyi yapanlarca % 20 oranında (160.000 x % 20 =) 32.000 TL vergi kesintisi (tevkifat) yapılmıştır. Mükellefin bu faaliyeti ile ilgili olarak yapmış olduğu ve GVK'nın 68. maddesi kapsamında indirebileceği giderleri 50.000 TL'dir.
Bayan (J) ayrıca konut olarak kiraya verdiği gayrimenkulden 2015 yılında 12.000 TL ve işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulden de brüt 26.400 TL kira geliri elde etmiştir. Kiracı tarafından işyeri için 2015 yılında ödenen kiralar üzerinden (26.400 x % 20=) 5.280 TL gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Mükellef (J) serbest meslek kazancını beyan etmek zorundadır. Serbest meslek erbabı olduğu için konut kira gelirleri için uygulanan 3.600 TL'lik istisnadan yararlanamaz.
Mükellef (J) tarafından konut ve brüt işyeri kira gelirlerinin toplamı olan 38.400 TL'lik gayrimenkul sermaye iradının da, serbest meslek faaliyeti dolayısıyla verilen beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 12.000 |
| İstisna tutar (-) | --- |
| İstisna sonrası konut kirası | 12.000 |
| İşyeri kira bedeli (Brüt) | 26.400 |
| Toplam GMSİ (12.000 + 26.400) | 38.400 |
| Götürü gider (38.400 x % 25) (-) | 9.600 |
| Beyana tabi gayrimenkul sermaye iradı (38.400 - 9.600) | 28.800 |
| Beyana tabi serbest meslek kazancı (160.000 - 50.000) | 110.000 |
| Gelir vergisi matrahı (28.800 + 110.000) | 138.800 |
| Hesaplanan gelir vergisi 66.000 TL için 15.190 TL (138.800 - 66.000) x % 35 = 25.480 TL | 40.670 |
| Mahsup edilecek vergiler (32.000 + 5.280) (-) | 37.280 |
| Ödenecek gelir vergisi (40.670 - 37.280) | 3.390 |
D. Kira geliri ve menkul sermaye iradının beyanı
2015 yılında 29.000 TL olarak uygulanan "beyan sınırı", Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olmak şartıyla; beyana tabi menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplamı için geçerlidir. Başka bir anlatımla beyan sınırı ile karşılaştırma yapılırken, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan gayrimenkul sermaye iratları ile beyana tabi menkul sermaye iratlarının toplamının dikkate alınması gerekmektedir.
Örnek 11
- Bay (K) 2014 yılında satın aldığı gayrimenkulü aynı yıl işyeri olarak bir şirkete kiraya vermiş, 2014 yılında elde ettiği kira gelirini beyan ederken "götürü gider" yöntemini seçmiştir. 2015 yılı için söz konusu işyerinin kirası aylık brüt 1.500 TL olarak belirlenmiştir. Kiracı tarafından her ay kira üzerinden 300 TL tevkifat yapılmış ve Bay (K)'ye aylık net 1.200 TL kira ödenmiştir.
- Bay (K) ayrıca elinde bulundurduğu (Y) A.Ş. hisse senetlerinden 2015 yılında 40.000 TL tutarında brüt kâr payı (temettü) elde etmiştir. (Y) A.Ş. tarafından bu kâr dağıtımı sırasında brüt kâr payı üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yapılmış, kesinti sonrası kalan 34.000 TL tutarındaki net kâr payı Bay (K)'nin banka hesabına yatırılmıştır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Mükellefler tarafından kira gelirlerinin beyanı sırasında götürü gider yönteminin seçilmesi durumunda bu usulden 2 yıl dönülememektedir. Bay (K) 2014 yılında "götürü gider" yöntemini seçmiş olduğundan, 2015 yılında, gerçek gider usulüne göre daha fazla indirebileceği bir gider olsa dahi, yine "götürü gider" yöntemini seçmek zorundadır.
- 2015 yılında hisse senetlerinden elde edilen brüt temettü gelirlerinin % 50'si gelir vergisinden istisnadır. Bu gelirlerin yarısı istisna olarak değerlendirildikten sonra kalan tutar, stopaja tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte 29.000 TL'lik beyan sınırı ile karşılaştırılır. 29.000 TL'lik beyan sınırından daha az ise beyan edilmesine gerek yoktur. Fazla olduğu taktirde, istisna sonrası kâr payı tutarının tamamının beyan edilmesi gerekir.
Beyan sınırı ile karşılaştırma
| Brüt temettü tutarı | 40.000 |
| İstisna tutar (40.000 / 2) (-) | 20.000 |
| İstisna sonrası kalan temettü (MSİ) (1) | 20.000 |
| Yıllık brüt işyeri kira geliri (1.500 x 12) (GMSİ) (2) | 18.000 |
| Beyan sınırı ile karşılaştırılacak toplam gelir (1+2) | 38.000 |
Tek tek bakıldığında, brüt işyeri kira gelirinin de, istisna sonrası kalan temettü gelirinin de 29.000 TL'lik beyan sınırının altında olduğu görülmektedir. Ancak bu gelirlerin beyannameye dahil edilip edilmeyeceğinin tespiti sırasında, yukarıdaki şekilde hesaplanan toplam tutarın (38.000 TL) dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre 38.000 TL, 2015 yılı için belirlenen 29.000 TL'lik beyan sınırını aştığından, bu iki gelirin de beyannameye dahil edilmesi gerekmektedir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Yıllık brüt işyeri kira geliri (GMSİ) | 18.000 |
| İstisna tutar (-) (İşyeri olduğu için) | --- |
| Kalan kira geliri | 18.000 |
| Götürü gider (18.000 x % 25) (-) | 4.500 |
| Beyana tabi GMSİ (18.000 - 4.500) | 13.500 |
| İstisna sonrası kalan brüt temettü (MSİ) | 20.000 |
| Gelir vergisi matrahı (13.500 + 20.000) | 33.500 |
| Hesaplanan gelir vergisi 29.000 TL için 5.200 TL (33.500 - 29.000) x % 27 = 1.215 TL | 6.415
|
| Yıl içerisinde kesinti yoluyla ödenen vergiler (-) - İşyeri kirasından (18.000 x % 20 = 3.600) - Kâr payından (40.000 x % 15 = 6.000) | 9.600 |
| Ödenecek gelir vergisi (6.415 - 9.600) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (9.600 - 6.415) | 3.185 |
E. Özel okul ücreti ve sağlık sigorta primlerinin beyannamede indirimi
Gelir Vergisi Kanunu'nun 89. maddesinde, gelir türüne bakılmaksızın beyannamede bildirilen gelirden yapılacak indirimler sayılmıştır. Bunlardan biri de eğitim harcamalarıdır. Bu harcamaların;
- Türkiye'de yapılması,
- Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi,
- Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması,
şartlarıyla indirimi mümkün bulunmaktadır.
Bir diğer indirim ise beyan edilen gelirin % 15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını (2015'de 14.850 TL) aşmamak şartıyla, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin % 50'si ile sağlık, ölüm, kaza, hastalık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleridir. Ancak ödenen bu primlerin beyannamede indirim olarak dikkate alınabilmesi için ücret geliri elde edenlerin ücretlerinden indirilmemiş olması gerektiği de unutulmamalıdır.
Diğer indirim kalemlerine ilişkin açıklamalar Rehber'in "VIII/D. Beyanname üzerinde yararlanılabilecek indirimler" başlıklı bölümünde dikkatinize sunulmaktadır.
Örnek 12
Bayan (L) çalıştığı işyerinden 2015 yılında stopaj yoluyla vergilendirilmiş 60.000 TL brüt ücret geliri elde etmiştir. Ayrıca konut olarak aylık 2.500 TL'den kiraya verdiği gayrimenkulden de aynı yıl (2.500 x 12 =) 30.000 TL kira almıştır. Başka geliri olmayan Bayan (L) beyan sırasında götürü gider yöntemini kullanmaktadır.
Bayan (L) aynı yıl Türkiye'deki bir özel okulda okuyan çocuğu için 20.000 TL okul ücreti ödemiştir. Özel okul kurumlar vergisi mükellefidir ve faturası alınmıştır. Ayrıca aynı yılda kendisi, eşi ve çocukları için 6.000 TL tutarında sağlık sigortası primi ödemiştir. Ödenen primler ücretin safi tutarının tespitinde indirim olarak dikkate alınmamıştır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Konut olarak kiraya verilen gayrimenkulden Bayan (L)'nin 2015 yılında elde ettiği kira geliri, 3.600 TL'lik istisna tutarından fazla olduğundan beyan edilmesi gerekmektedir.
- 2015 yılında elde edilen gelirler toplamı olan 90.000 TL (60.000 + 30.000), 2015 yılı için geçerli olan 106.000 TL'lik sınırı aşmadığından, kira gelirinin beyanı sırasında 3.600 TL'lik istisnadan yararlanılabilecektir.
Beyannamede indirimler
- Bayan (L) tarafından ödenen 20.000 TL'lik okul ücreti yukarıda sayılan şartları taşıdığından beyan edilen gelirin % 10'u ile sınırlı olmak şartıyla, beyanname üzerinde beyan edilen gelirden indirilebilecektir.
- Ödenen 6.000 TL'lik sağlık sigortası primi 2015 yılında uygulanan yıllık asgari ücret tutarından (14.850 TL) az olduğundan, beyan edilen gelirin % 15'ine kadar olan kısmı, beyanname üzerinde beyan edilen gelirden indirilebilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 30.000 |
| İstisna tutar (-) | 3.600 |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri (30.000 - 3.600) | 26.400 |
| Götürü gider (26.400 x % 25) (-) | 6.600 |
| Beyan edilecek gayrimenkul sermaye iradı (26.400 - 6.600) | 19.800 |
| Diğer indirimler (-) - Eğitim masrafları (19.800 x % 10 = 1.980) - Sağlık sigortası (19.800 x % 15 = 2.970) | 4.950 |
| Gelir vergisi matrahı (19.800 - 4.950) | 14.850 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi 12.000 TL için 1.800 TL (14.850 - 12.000) x % 20 = 570 TL | 2.370
|
Sadece genel bilgi verme amacıyla sunulan bu yayın muhasebe, vergi veya diğer profesyonel hizmetler alanında geçerli bir kaynak olarak kullanılması amacıyla hazırlanmamıştır. Belirli bir konuya ilişkin olarak ilgili danışmana başvurulmalıdır.
  |