Page 9 - VGOcak_2016
P. 9
III. İkale sözleşmesinin hukuki geçerliliği ve sözleşmelerinde herhangi bir şekil şartının aranmaması
sonuçları sonucunu da doğurmuştur. Bu doğrultuda taraflar, yani
işçi ve işveren, herhangi bir şekle bağlı kalmaksızın (sözlü,
İşçi ve işveren arasında, ikale sözleşmesi yapmak suretiyle iş yazılı) ikale sözleşmesini düzenleyebilirler. Fakat bunun yanı
akdinin sonlandırılması durumu, hâlihazırda mevzuatımızda sıra, sözleşmeyi takip eden dönemde meydana gelebilecek
düzenlenmiş olan iş akdinin işveren tarafından tek taraflı herhangi bir ispat zorunluluğu ihtimali göz önünde
feshine bağlı sonuçları doğurmamaktadır. Dolayısıyla işçi, bulundurulduğunda, tarafların iş akdinin sonlandırılmasına
işveren tarafından tek taraflı fesih durumunda elde edeceği dair ortak beyanlarını belirten ikale sözleşmesinin yazılı
haklarından (Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik şekilde yapılması yerinde olacaktır.
sigortası vb.) ikale sözleşmesi ile iş akdinin sonlandırılması
durumunda yararlanamayacaktır. İkale sözleşmeleri ile iş IV. İkale sözleşmesi sonucu ortaya çıkan kıdem
akdinin feshedilmesi, çalışanların hakları açısından oldukça tazminatı hakkı ve vergilemesi
önemli bir konum teşkil etmektedir.
İkale sözleşmesi sonucu, çalışanın yasal olarak kıdem
İkale sözleşmesi ile akdin sona erdirilmesinin seçilmesi tazminatı almaya hak kazanıp kazanamayacağı tartışmalı
durumu, salt Anayasal bir hak olan sözleşme yapma hakkı bir konu olarak güncelliğini korumaktadır. Mezkûr sözleşme
çerçevesinde yapılan ortak bir beyanatın sonucu olarak akabinde işçiye ödenmesi kararlaştırılan ücretler, İş
değerlendirilmemeli, özellikle İş Hukuku’nun en temel amacı Kanunu’nun 14. maddesinde tanımlı olan tek taraflı
olan “işçinin korunması” ilkesinin de sürekli olarak göz fesih nedeniyle ortaya çıkan kıdem tazminatı ödemesi ile
önünde bulundurulması çerçevesinde değerlendirilmelidir. uyumlu değildir. Nitekim iş akdinin ikale sözleşmesi ile sona
Bu doğrultuda ikale sözleşmelerinin, özellikle hukuki erdirilmesi sürecinde sözleşme; işçi ve işveren taraflarının
geçerliliği açısından yargı, makul yarar ölçütünü esas ortak bir irade beyanı ve buna ek olarak sözleşme sonucunda
almakta ve ilgili incelemelerinde birincil olarak yapılan işçinin ne tür haklar elde edeceği hususunda ortak bir
sözleşmelerin doğurduğu sonuçlar bakımından bu ölçütün anlaşma zemini çerçevesinde ortaya çıkarılmaktadır. Hal
varlığını arayarak, işçinin ikale sözleşmeleriyle herhangi bir böyle olmakla birlikte, kıdem tazminatı, işçinin geçmişte
kayba uğramasının önüne geçilmesini istemektedir. Makul işverene verdiği hizmet karşılığı yıpranmasının bedeli olarak
yarar ölçütü, ikale sözleşmelerinde sözleşme yapmak adına ödenen bir tazminat niteliğindedir. Öte yandan, İdareden
önerinin işverenden ya da işçiden gelmesi ve sözleşmenin alınan özelgelerde, tarafların iş sözleşmesini karşılıklı olarak
içeriğinde işçi adına ortaya çıkacak hukuki sonuçlar anlaşmak suretiyle sona erdirmesi dolayısıyla çalışana
bakımından ele alınmalıdır. o işyerindeki çalışma süresi de dikkate alınarak yapılan
ödemenin, aynı mahiyette bir kıdem tazminatını içerdiğinin
İşçi yasal olarak, işveren tarafından iş akdinin tek taraflı kabulünün gerekli olduğu şeklinde bir görüş bildirilmiştir. Bu
feshi durumunda almaya hak kazandığı bazı hakları, ikale doğrultuda, ortak bir irade ile oluşturulan ikale sözleşmeleri
sözleşmesi yolu ile iş akdinin sona ermesi durumunda elde sonucunda sona eren iş akdi dolayısıyla işçiye, iş akdinin
edememektedir. Bu sebepledir ki, ikale sözleşmelerinin geçerli olduğu ve ilgili işverene vermiş olduğu hizmetlerin
hukuki olarak geçerliliği konusunda işçinin korunması ve süresi dikkate alınarak verilecek ücretler kıdem tazminatı
işçi lehine yorum yapma ilkelerinin katiyetle gözetilmesi, olarak nitelendirilebilir.
işveren tarafından iş akdinin sona erdirilmesi hakkının kötüye
kullanılmasının ve bahsi geçen hakları işçiye sağlamaktan Oluşturulan ikale sözleşmesi sonrasında işçiye ödenen
kaçınmasının önüne geçilmesi açısından oldukça önemlidir. ücretlerin kıdem tazminatı sayılıp sayılmaması hususu,
tartışmalı bir konu olarak güncelliğini korumaktadır.
İşveren tarafından, iş akdinin tek taraflı feshi neticesinde Bununla beraber, ikale sözleşmesi sonucunda sona eren
işçiye sağlanması gereken hakların, ikale sözleşmesi ile iş akdi dolayısıyla işçiye, iş akdinin geçerli olduğu ve ilgili
iş akdinin sona ermesi neticesinde de işçiye sağlanması işverene vermiş olduğu hizmetlerin süresi dikkate alınarak
gerekliliği yasal olarak düzenlenmemiştir. Bununla birlikte, verilecek ücretler, Gelir Vergisi Kanunu’nun tazminat ve
Gelir İdaresi Başkanlığının verdiği son dönem özelgelerinde yardımlarda müteferrik istisnaların düzenlendiği 25. maddesi
ve Yargıtay’ın ikale sözleşmelerinin hukuki olarak geçerliliği çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği görüşü, İdarenin
hususunda yine son dönemde verdiği kararlarında konuya son yıllarda verdiği özelgelerde hâkim görüş olarak yerini
ilişkin açıklamalar mevcuttur. Söz konusu özelgeler ve almıştır. Bu doğrultuda ilgili ücretler, bahsi geçen maddede
içtihatlar incelendiğinde, ikale sözleşmesi sonucu işçinin belirtilen ve yıllık bazda güncellenen kıdem tazminatı tavan
uğrayacağı maddi kayıpların sözleşme şartları dâhilinde tutarı kadar gelir vergisinden istisna edilecektir. 2016 yılı
mutlaka karşılanmış, işçinin işveren karşısındaki ekonomik itibarıyla güncellenecek olan kıdem tazminatı tavan tutarı en
güçsüzlüğü gerçeğinden yola çıkarak makul yararın işçi lehine son 1 Eylül – 31 Aralık 2015 döneminde 3.828,37 TL olarak
gerçekleşmiş olması şartlarının arandığı gözlemlenmiştir. uygulanmıştır.
Aksi takdirde, ikale sözleşmesinin hukuki olarak geçerli
sayılamayacağı ve sözleşmenin işveren tarafından amacı Yukarıda belirtilen ve ilgili dönemler için istisna edilecek
itibarıyla kötüye kullanılmış olabileceği doğrultusunda olan tutarlar işçiye yapılan toplam ödemeden düşüldükten
açıklamalar yapılmıştır. sonra kalan kısım, aynı kanunun 61. maddesi gereğince ücret
olarak nitelendirilerek vergilendirilecektir. Aşağıda 2015
Diğer yandan, özellikle İş Kanunu’nda, ikale sözleşmelerine ve 2016 yıllarında ücretler için geçerli olan gelir vergisi
dair herhangi bir düzenlemenin bulunmaması, ikale tarifeleri yer almaktadır. İstisna tutarı düşüldükten sonra
kalan tutar aşağıdaki tarifelere göre vergiye tabi olacaktır.
Ocak 2016 - “Gelir vergisi ve sosyal güvenlik” özel sayısı 9
