Hangi kâr dağıtımı ertelendi?

Abdulkadir Kahraman

Covid-19 güncesi

Çin’in Wuhan şehrinde başlayan yeni koronavirüs (Covid-19) salgını Dünya Sağlık Örgütü’nce 11/3/2020’de “pandemi” olarak ilan edildi. Salgın artık dünyanın her yerinde. Avrupa Birliği Salgın Önleme ve Kontrol Merkezi’nin 29/4/2020 tarihli verilerine göre salgın, 206 coğrafi bölgede (tanınmayan ülkeler dahil) 3,05 milyon vaka 216,56 bin ölüm ve son 14 günde 1,1 milyon vaka olarak seyrediyor. (https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases)

Salgın nedeniyle hükümetler, “toplum sağlığı, işletmeler ve insan kaynağını korumak” amacıyla parasal ve mali teşvik paketleri açıklamayı sürdürüyor.

Türkiye’deki son önlemler

Salgın mücadele amacıyla Türkiye’de son olarak “kâr dağıtımı” sınırlandırılmasının da yer aldığı değişiklikleri içeren 7244 sayılı Kanun 17/4/2020’de Resmî Gazete’de yayımlandı. Değişiklikler ana hatları ile aşağıdaki gibidir:

  • Ücretsiz izinde olup kısa çalışma ödeneği alamayanlar veya işten çıkarılıp işsizlik ödeneği alamayan çalışanlara ücret desteği verilmesi, işverenlerin iş akitlerini 3 ay süreyle feshedememesi,
  • Gelir ölçütü ve ağır engellilik şartından bağımsız “yaşlılar ile engellilere” yapılan yardımların 3 ay süreyle yapılması,
  • Faaliyeti durdurulan veya faaliyet yapamayan işletmelerden “ilan ve reklam” ile “çevre temizlik” vergileri alınmaması,
  • Hazine ve belediye, Milli Parklar ve Orman Genel Müdürlüğü taşınmazları ve izinleri için ödenen borçlar ile Kredi Yurtlar Kurumuna olan borçların 3 ay süreyle ertelenmesi,
  • Belediyelerin gelir vergisi tevkifatı ve sosyal sigorta prim ödemelerinin 3 ay süreyle ertelenmesi,
  • Belediyelerce toplu taşıma faaliyetlerinin 3 ay süreyle desteklenmesi, belediyelerce konutlar ve faaliyeti durdurulan işyerlerinin su fatura tahsilatının 3 ay süreyle ertelenebilmesi,
  • Kaçakçılıkla mücadelede el konulan ve salgın hastalıkla mücadelede kullanımı mümkün tıbbi cihaz ve malzemelerin kullanılabilmesi,
  • Tarım satış kooperatifleri birliklerinin DFİF kaynaklı kredi taksit ödemelerinin 2021’e ertelenmesi,
  • Seyahat Acentaları Birliği üyelerinden 2020 yılı aidatlarının alınmaması ve seyahat acentaları işletme belgelerinin acenta unvanından bağımsız olarak devredilebilmesi,
  • TEDAŞ’ın elektrik tüketiminden kaynaklanan alacaklarının yapılandırılması,
  • Birlik, dernek ve benzeri kurum / kuruluşların genel kurullarının ertelenmesi ve mevcut organlarla yönetimlerinin devamı,
  • Boşalan muhtarlık seçimlerin ertelenmesi,
  • Ticari gemilerin denize elverişlilik belge süreleri ile denetimlerin 1/8/2020’ye uzatılması,
  • Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk faaliyet lisans sürelerinin 1 yıl uzatılması,
  • Ar-Ge ve tasarım merkezleri ile teknokentlerdeki faaliyetlerin geçici süreyle bölge merkez / bölge dışından yürütülmesi izni,
  • Mücbir sebep halinde “bilgi ve belgelerin oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazası ve ibrazı için gerekli yöntemlerin” Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenmesi,
  • Devlete ait üniversitelerin tıp ve diş hekimliği fakültelerine kaynak aktarılabilmesi,
  • 30 Eylül 2020’ye kadar “şirketlerin kâr dağıtımlarının 2019 yılı net dönem kârının %25’ine kadar sınırlandırılması, daha önce alınan kararlar kapsamında henüz ödenmeyen dağıtımların da 2019 yılı net dönem kârının %25’ini aşamaması.
  • Fahiş fiyat artışı, stokçuluk ile mücadele için “Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu” oluşturulması.

kâr dağıtımına sınırlama

Tüm dünya olağanüstü bir dönemden geçtiğinden, olağanüstü kuralların uygulanması gündeme geliyor. Diğer ülkeler gibi ülkemizde de 7244 sayılı Kanun ile Türk Ticaret Kanunu’na eklenen geçici 13’üncü madde sermaye şirketlerindeki kaynakların nakit kâr dağıtımı yoluyla azaltılmaması ve ek finansmana ihtiyaç duyulmaması için mevcut özkaynakların korunması hedeflenmiştir.

Yapılan düzenlemeyle 30 Eylül 2020’ye kadar 2019 yılı net dönem kârının yalnız %25’i dağıtılabilecektir. Bu sürede geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçeler dağıtıma konu edilemeyecek, avans kâr payı dağıtımı yapılamayacaktır. Bu süreyi üç ay uzatma veya kısaltma yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmiştir. Ancak kapsamdaki sermaye şirketlerine ilişkin istisnalar ile uygulama hakkında düzenlemeler yapmaya Hazine ve Maliye Bakanlığı görüşüyle Ticaret Bakanlığı’na yetki verilmiştir.

Ayrıca, bu değişiklik öncesinde sermaye şirketlerinin genel kurullarınca 2019 yılına ilişkin kâr payı dağıtımı kararı alınmış ve fakat henüz pay sahiplerine ödenmemiş veya kısmen ödenmişse, bu ödemelerin de 2019’un net dönem kârının %25’ini aşan kısmı 30 Eylül 2020’e kadar ertelenecektir.

Kâr dağıtımına getirilen düzenlemeyle 30 Eylül 2020’ye kadar 2019 yılı net dönem kârının yalnız %25’inin dağıtımı mümkündür. Değişiklik öncesinde alınan kâr dağıtım kararlarının ödenmemiş kısımlarının da %25’i aşan kısmı 30 Eylül 2020’ye ertelenmiş, dağıtılması kısıtlanmıştır. Ancak, değişiklik öncesinde sermaye şirketlerinin genel kurullarınca 2019 yılı net kârı dışında “geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçelerin” dağıtımına karar verilmişse, geçici 13’üncü maddenin 2’nci fıkrasının bu dağıtıma engel olmadığı kanaatindeyiz. Çünkü bu sınırlamayı düzenleyen madde lafzı açıkça “2019 yılı net dönem kârının yalnız %25’i” ile ilgilidir.

kâr dağıtımının bazı nedir?

Net dağıtılabilir dönem kârı, net dönem kârından varsa “geçmiş yıllar zararları” ve “genel kanuni yedek akçe” indirilerek tespit edilir. “Net dağıtılabilir dönem kârı” dışında, dağıtılması mümkün olan “diğer kaynaklar” da “kâr dağıtımına” konu edilebilir. “Geçmiş yıl kârları”, “olağanüstü yedekler” ile “TTK ve esas sözleşme uyarınca dağıtılabilir diğer yedekler” bunlara örnek olarak verilebilir. Sermaye şirketleri yıl sonunda yetkili organlarının kararı ile ortaklarına “kârı payı" dağıtabilir. “Kârı payı", ister kanun isterse esas sözleşme gereği olsun, ortaklıkların yetkili organlarının kararına bağlı olup, “nakit” ve/veya “bedelsiz pay” olarak ödenebilir. Ortaklık yetkili organları dağıtımın nakit ve/veya bedelsiz pay olarak yapılmasına karar verebilir.

Bedelsiz kâr dağıtımı mümkün mü?

TTK’na eklenen geçici 13’üncü madde ile sermaye şirketlerinin nakit kâr dağıtımı yapılması ertelenmiş, “bedelsiz pay” vermek suretiyle kâr dağıtımına bir sınırlama getirilmemiştir. Bu kapsamda gerek 2019 yılı net dönem kârının %25’ini aşan kısmı, gerekse geçmiş yıl kârları ve serbest yedek akçeler “sermayeye ilave edilmek suretiyle bedelsiz pay” olarak dağıtılabilir. 

Böylece sermaye şirketlerindeki kaynaklar, bedelsiz kâr dağıtımı yoluyla şirketlerin özkaynakları arasında kalmaya devam edecektir. Bedelsiz kâr payı dağıtımı, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında yer alan “kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmaz” hükmü gereği tevkifata da tabi olmayacaktır.

Ayrıca sermaye şirketlerinin net dönem kârını sermayeye ekleyerek gerçekleştirdikleri kâr dağıtımları gerçek kişi ortaklarca elde edilen kâr payı olarak beyana tabi olmayacaktır. Diğer taraftan, gerçek kişilerin kurumların kârlarını sermayeye eklenmesi dolayısıyla sahip oldukları hisse senetlerinin edinim tarihinin tespitinde, daha önceden sahip olunan payların edinim tarihi esas alınmaktadır. Diğer bir deyişle, ortakların bu hisseleri elden çıkarmada elde tutma süreleri ile ilgili bir kaybı söz konusu değildir.

Diğer taraftan temettü geliri bekleyen yatırımcılarda bedelsiz kâr payı dağıtımından elde ettikleri hisseleri borsada elden çıkararak nakit ihtiyaçlarını karşılayabilirler.

Bütün bu nedenlerle, gerek 2019 net dönem kârının gerekse geçmiş yıl kârlarının bedelsiz kâr payı olarak dağıtılması hem bireyler hem de kâr dağıtan kurumlar tarafından avantajlı bir durum olup, sermaye piyasalarının gelişmesi, derinleşmesi açısından da faydalı olabilecektir.

Bedelsiz kâr payı ödemesi, kârı hisseye dönüştürür.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.