2013 bütçesi ve vergiler

M. Fatih Köprü | 18/11/2012 | (Tüm Yazılar)

Yaklaşık bir ay önce, Türkiye ekonomisinin gelecek üç yılına ilişkin hedeflerini içeren Orta Vadeli Program açıklanmıştı. 16 Ekim’de ise Maliye Bakanı Mehmet Şimşek düzenlediği basın toplantısıyla, 2013 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı’na ilişkin temel bilgileri kamuoyuyla paylaştı. Nitekim söz konusu tasarı ertesi gün TBMM’ye sunuldu. Halen Plan ve Bütçe Komisyonuna görüşmeleri devam ediyor.

Maliye Bakanı Ekim sonundaki bütçe sunuş konuşmasında ise 2012 yılsonu itibarıyla bütçe gerçekleşme tahminleri ile 2013 yılı bütçe büyüklükleri, son 10 yıldaki gelişmeler vergi mevzuatında yapılan ve yapılması planlanan değişiklikler hakkında ayrıntılı açıklamalar yaptı.

Bu hafta, yukarıda belirtilen basın açıklaması ve bütçe sunuş konuşması çerçevesinde, Türkiye ve dünya ekonomisinin temel makro büyüklüklerinin yanında, genel olarak 2013 yılı bütçesi ve bütçedeki vergi gelirlerinin 2012 yılı gerçekleşme tahminleriyle karşılaştırılmasına değineceğiz.

Dünyada ve Türkiye’de büyüme

Maliye Bakanı bütçe sunuş konuşmasına, dünya ve Türkiye ekonomisinin görünümü ile ilgili değerlendirmelerle başladı. IMF verilerine göre küresel büyümenin 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyla yüzde 3,3 ve 3,6 olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor.

Türkiye ekonomisinin ise 2012 sonu itibarıyla yüzde 3,2 oranında büyümesi öngörülüyor. Bu oran geçen yıl orta vadeli programda öngörülen yüzde 4’ün 0,8 puan altında. 2013 yılındaki büyüme oranı ise yüzde 4 olarak tahmin ediliyor.

Makro ekonomik büyüklükler

Açıklamada 2013 yılı merkezi yönetim bütçesinin hazırlanmasında temel alınan makro ekonomik büyüklükler ile 2012 yılsonu gerçekleşme tahminlerine yer veriliyor. Bu büyüklüklerin 2012 bütçesi hazırlanırken dikkate alınan tutar/oranlarla karşılaştırılması ise aşağıdaki gibidir:

 

2012 bütçe

2012 yılsonu gerçekleşme tahmini

2013 bütçe

GSYH

1.426 milyar TL

1.435 milyar TL

1.571 milyar TL

Büyüme oranı

% 4

% 3,2

% 4

Deflatör

% 7

% 7,1

% 5,3

TÜFE yıl sonu

% 5,2

% 7,4

% 5,3

İhracat (FOB)

148,5 milyar dolar

149,5 milyar dolar

158 milyar dolar

İthalat (CIF)

248,7 milyar dolar

239,5 milyar dolar

253 milyar dolar


Enflasyon ve işsizlik

Tüketici enflasyonunun 2012 sonunda yüzde 7,4 olması bekleniyor. Geçen yıl bu zamanlarda bütçe ile ilgili basın toplantısında 2012 enflasyonunun yüzde 5,2 olarak hedeflendiği açıklanmıştı. 2013’te yüzde 5,3’e inmesi hedefleniyor. Orta vadeli programda 2014 ve 2015 yıllarında yüzde 5 olacağı öngörülüyor.

Maliye Bakanı konuşmasında işsizlikle ilgili olarak ise küresel kriz sonrası toparlanmanın başladığı 2009 yılından bu yana 4,2 milyon net istihdam yaratıldığını söyledi. Devamında 2009 yılında yüzde 14 olan işsizlik oranının, 2012 yılı sonu gerçekleşme tahmininin yüzde 9, 2013 yılında ise yüzde 8,9 olmasının hedeflendiğini belirtti.

Bütçe büyüklükleri

Bütçe sunuş konuşmasında, 2012 yılı merkezi yönetim bütçesi yılsonu gerçekleşme tahminleri ile 2013 yılı bütçe büyüklükleri açıklandı. Bu tutarlar aşağıdaki tabloda 2012 bütçe rakamları ile karşılaştırmalı olarak yer alıyor:

 

2012 bütçe

2012 yılı bütçe yılsonu gerçekleşme tahmini

2013 bütçe

Bütçe giderleri

350,9 milyar TL

362,7 milyar TL

404 milyar TL

Bütçe gelirleri

329,8 milyar TL

329,2 milyar TL

370,1 milyar TL

Bütçe açığı

21,1 milyar TL

33,5 milyar TL

33,9 milyar TL

Faiz dışı fazla

29,2 milyar TL

15,5 milyar TL

19,1 milyar TL


Yukarıdaki tablodan, 2012 yılsonu gerçekleşme tahminlerine göre 2013 yılında bütçe giderlerinin yüzde 11,4, bütçe gelirlerinin ise yüzde 12,4 oranında artacağının tahmin edildiği anlaşılıyor.

Bütçede vergiler

Bütçe gelirlerinin en büyük kalemi vergiler. Sunuş konuşmasında 2013 merkezi yönetim bütçesinde gelirlerin 370,1 milyar TL olarak tahmin edildiği belirtiliyor. Bu gelirlerin 317,9 milyar TL’si vergi gelirlerinden, 52,2 milyar TL’si ise vergi dışı gelirlerden oluşuyor.

Maliye Bakanı 16 Ekimdeki basın açıklamasında vergi türleri itibarıyla 2012 bütçe yılsonu gerçekleşme tahminleri ile 2013 bütçe rakamlarına yer vermişti. Bu tutarlar aşağıdaki tabloda 2012 bütçe rakamları ile karşılaştırmalı olarak yer alıyor:

Vergi türü

2012 bütçe
(milyar TL)

2012 bütçe yılsonu gerçekleşme tahmini (milyar TL)

2013 bütçe
(milyar TL)

Gelir vergisi

53,8

57

63

Kurumlar vergisi

27,2

29

29

Dahilde alınan KDV

33,6

32

36

İthalde alınan KDV

53,9

50

61

Özel tüketim vergisi

70,6

71

83

BSMV

4,5

6

6

Harçlar

9,3

9

11

Damga vergisi

7,3

7

8

Motorlu taşıtlar vergisi

6,7

7

7

Diğer vergiler

10,8

11

12

Toplam

277,7

279

318


Yukarıdaki tablodan, 2013 yılında toplam vergi gelirlerinde, 2012 yılsonu gerçekleşme tahminlerine göre yaklaşık yüzde 14’lük bir artış öngörüldüğü anlaşılıyor.

Maktu vergilerde artış yüzde 7,8

Yıllık yeniden değerleme oranı her yıl Ekim enflasyonu açıklandıktan sonra hesaplanabiliyor. Yani yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre üretici fiyatları endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranı yeniden değerleme oranıdır. Bu yıl bu oran yüzde 7,8 olarak açıklandı.

Genel olarak bakıldığında, 2013 yılında uygulanacak olan maktu (tutarsal) vergilerin, 2012 yılından yüzde 7,8 oranında daha fazla olacağını söyleyebiliriz. Örneğin motorlu taşıt vergileri, maktu harçlar ve damga vergileri ile maktu özel tüketim vergileri (ÖTV) bu oranda artacak. Tabii ki Bakanlar Kurulunun bu oranın dışında yeni bir artış oranı belirleme yetkisinin olduğu da unutulmalı.

Vergi oranlarında artış olabilir mi?

Nispi (oransal) vergilerde ise yeniden değerleme oranı kapsamında bir artış söz konusu olmuyor. Bunlardaki artış, yasa veya bakanlar kurulu kararı ile vergi oranlarının artırılması şeklinde gerçekleştirilebiliyor. Gelir ve kurumlar vergileri ile katma değer vergisini düşünelim. Buna oransal olarak alınan özel tüketim vergilerini de dahil edebiliriz. Bu vergilerin oranında bir artış yapılmadığı sürece, normal şartlarda bir vergi artışından söz edilemeyecektir. Tabii ki işlem hacminin artması belli oranda bir artış getirebilir. Örneğin ithalatta alınan KDV’deki artış, ithalattaki artışla paralel olacaktır. Ancak bütçe sunuş konuşmasında da yer aldığı gibi 2013 yılında ithalatta yüzde 5,6 oranında bir artış bekleniyor.

Bundan başka vergi oranlarında artış yapılmadığı durumda, vergi gelirlerindeki artış oranı ile GSYH’daki artış oranının uyumlu olması beklenir. Geçen yılki bütçede bu uyum söz konusuydu (yüzde 11,4 ve 11,3). Oysa 2013 yılında GSYH’deki artışın yüzde 9,5 olacağı öngörülürken, bütçedeki toplam vergi geliri artışının yüzde 14 olacağının tahmin edildiğini görüyoruz. Hatta tek tek vergilere baktığımızda, bazı vergi türlerinde artışın bu oranın da üzerinde olduğu ortaya çıkıyor. Örneğin ithalde alınan KDV’nin yaklaşık yüzde 22, ÖTV’nin ise yüzde 17 civarında artacağı öngörülüyor. Yukarıdaki açıklamalarımız kapsamında bu oranlara bakıldığında, 2013 yılında özellikle KDV ve ÖTV’de yeni oran artışlarının gelebileceğini söylemek sanırız yanlış olmayacaktır.

Ancak geçtiğimiz günlerde basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, gelir ve kurumlar vergisi oranları ile genel KDV oranında artışa ilişkin bir çalışmaları olmadığını, vergi kaçıranın ve kayıt dışı çalışanların takibini yapacaklarını vurguladı. Umarız bu söylenenler temenni olmaktan öteye geçer ve bütçedeki toplam vergi gelirindeki artış, vergi oranlarının artırılması suretiyle değil, kayıtdışılığın kayıt altına alınması yoluyla karşılanır.

Vergi adaleti ilkesi

Bu bütçe de “vergi adaleti” prensibi çerçevesinde diğerlerinden farklı değil. Gelir ve kurumlar vergisi gibi gelir üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı her yıl olduğu gibi oldukça düşük. Bu oran yüzde 29 civarında. 2012 bütçesinde de aynıydı.

Dolaylı vergilerden sadece KDV ve ÖTV toplam vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 57’sini oluşturuyor. Bu tablonun terse çevrilmesi, yani gelir üzerinden alınan vergilerin bütçe gelirleri içerisindeki payın artırılması da, yine kayıtdışılıkla etkin mücadeleyle mümkün olabilir.