2019 bütçesinde vergiler…

M. Fatih Köprü | 30/10/2018 | (Tüm Yazılar)

2018-2021 dönemindeki makroekonomik öngörüleri içeren Yeni Ekonomi Programı (YEP) 20 Eylül’de Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. Ardından bu programdaki öngörüler kapsamında hazırlanan “2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi” Cumhurbaşkanı’nca 17 Ekim’de Meclis Başkanlığına sunuldu. Teklifin, Komisyon ve Genel Kurul görüşmelerinin ardından mali yılbaşından (1 Ocak) önce Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi gerekiyor.

Yazımızda, Yeni Ekonomi Programı’nda yer alan bazı makroekonomik büyüklükler ile 2019 yılı bütçesindeki vergi gelirleri ve artış oranı üzerinde duracağız.

Büyüme, işsizlik ve enflasyon

Yeni Ekonomi Programı’nda, Türkiye ekonomisinin 2018 yılında yüzde 3,8 oranında büyümesinin beklendiği belirtiliyor. 2017 yılında 10,9 olarak gerçekleşen işsizlik oranının, 2018 yılında yüzde 11,3’e, 2019’da ise daha da artarak yüzde 12,1’e ulaşacağı, 2021 yılına kadar yüzde 10,8 seviyelerine gerileyeceği tahmin ediliyor.

Program’da 2018 yılı tüketici enflasyonunun (TÜFE) yüzde 20,8 olarak gerçekleşeceği öngörülüyor. Programda ayrıca tüketici enflasyonunun 2019 yılında yüzde 15,9’a gerileyeceği ve dönem sonunda (2021) yüzde 6 olarak gerçekleşeceği tahmini yer alıyor.

Bu açıklamalar kapsamında orta vadeli programda yer alan Türkiye’nin temel ekonomik büyüklüklerinden bazıları aşağıdaki tabloda özetleniyor:

 

2018 Yılsonu Gerç. Tahmini

Program

2019

2020

2021

GSYH (Milyar TL, Cari Fiy.)

3.741

4.450

5.150

5.742

Büyüme Oranı (%)

3,8

2,3

3,5

5,0

TÜFE Yılsonu (%)

20,8

15,9

9,8

6,0

İstihdam Düzeyi (Bin kişi)

28.677

29.116

29.877

30.952

İstihdam Oranı (%)

47,2

47,2

47,8

48,8

İşsizlik Oranı (%)

11,3

12,1

11,9

10,8

İhracat (FOB-Milyar Dolar)

170,0

182,0

191,0

204,4

İthalat (CIF-Milyar Dolar)

236,0

244,0

252,0

267,0

 

Bütçe büyüklükleri

Merkezi yönetim bütçesinin 2018 yılı gerçekleşme tahminleri ile Yeni Ekonomi Programı döneminde öngörülen bütçe büyüklükleri aşağıdaki tabloda yer alıyor (Milyar TL):

 

2018 Yılsonu Gerç. Tahmini

Program

2019

2020

2021

Harcamalar

821,8

961,0

1.112,4

1.230,9

- Faiz hariç harcamalar

745,4

843,7

964,7

1.059,5

- Faiz giderleri

76,4

117,3

147,7

171,4

Gelirler

749,6

880,4

1.014,3

1.133,9

- Vergi Gelirleri*

630,5

756,5

887,0

1.002,5

- Diğer Gelirler

119,1

123,9

127,3

131,4

Bütçe Dengesi

-72,1

-80,6

-98,1

-97,0

Faiz Dışı Denge

4,3

36,7

49,6

74,3

 

* Red ve iadeler düşüldükten sonra kalan net vergi gelirleridir. 2019 bütçesinde vergi gelirleri 853,8 milyar lira ve iadeler 97,3 milyar lira olarak yer almaktadır.

Tablodan, 2018 yılsonu gerçekleşme tahminlerine göre 2019 yılı bütçe giderlerinin yüzde 16,9, bütçe gelirlerinin ise yüzde 17,4 oranında artacağı görülüyor.

Vergi gelirleri

Vergi türleri itibarıyla 2019 bütçe büyüklükleri ve bunların 2018 yılsonu gerçekleşme tahminleriyle (8 aylık gerçekleşmelere göre) karşılaştırılması aşağıdaki tabloda dikkatinize sunuluyor (Milyar TL):

 

2018 Bütçe

2018 Gerç. Tahmini

2019 Bütçe

Artış (%)

Gelir vergisi

127,27

141,73

176,70

24,7

Kurumlar vergisi

70,71

72,38

81,01

11,9

Dâhilde alınan KDV

122,43

128,27

152,95

19,2

İthalde alınan KDV

107,78

132,97

165,82

24,7

Özel tüketim vergisi

147,55

141,89

164,03

15,6

Harçlar

23,69

22,24

28,38

27,6

Damga vergisi

18,05

18,19

21,48

18,1

BSMV

15,28

17,02

19,02

11,7

Motorlu taşıtlar vergisi

13,60

12,95

16,09

24,2

Veraset ve intikal vergisi

1,16

0,89

1,05

17,9

Şans oyunları vergisi

1,03

1,20

1,40

16,3

Özel iletişim vergisi

4,03

3,25

3,78

16,3

Gümrük vergileri

14,21

17,50

21,21

21,2

Diğer vergiler

0,52

0,76

0,93

21,5

Toplam

667,32

711,26

853,84

20,0


Tablodaki vergi gelirleri red ve iadeler dahil rakamlardır. Red ve iadeler düşüldükten sonra vergi gelirleri toplamı; 2018 bütçesinde 599,4 milyar lira, 2018 gerçekleşme tahmininde 630,5 milyar lira ve 2019 bütçesinde 756,5 milyar liradır.

Gelir vergisinde artış yüzde 24

2019 yılında gelir vergisindeki artışın, 2018 gerçekleşme tahminine göre yüzde 24 oranında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Geçen yılki bütçe ile karşılaştırıldığında ise bu oranın yaklaşık yüzde 39 olduğu görülüyor.

2019 bütçesinde, tevkifat (kesinti) yoluyla tahsil edilmesi planlanan verginin toplam gelir vergisi içindeki oranı yüzde 93. Geri kalan yüzde 7’lik kısım ise beyana dayanan gelir vergileri ile geçici vergiler ve basit usule tabi mükelleflerin ödediği gelir vergilerinden oluşuyor.

Bu tablodan ne anlaşılıyor? Gelir vergisinin neredeyse tamamı başta ücretliler olmak üzere kaynakta kesilen vergilerden oluştuğuna göre, bütçedeki yüzde 24’lük artışın çok büyük bir kısmının bu kaynaktan karşılanacağı gözüküyor.

Kurumlar vergisi

Kurumlar vergisi oranı, 2018 yılından başlamak üzere 3 yıllığına yüzde 20’den yüzde 22’ye çıkarılmıştı. Bu kapsamda 2018 bütçesinde kurumlar vergisinde % 24’lük bir artış öngörülüyordu.

2019 bütçesinde ise artışın yaklaşık yüzde 12 oranında olacağı belirtiliyor. Başta yabancı paralı borcu olan şirketlerin ekonomik zorluklarla boğuştuğu şu günlerde, planlanan enflasyon oranına göre aslında düşük olan bu artış oranının bile gerçekleştirebilmesi zor görünüyor.

ÖTV artışı yüzde 15,6

Bütçede, özel tüketim vergisinin (ÖTV) toplamda yüzde 15,6 oranında artması öngörülüyor. Kalem kalem baktığımızda ise en yüksek artışın yaklaşık yüzde 48 ile dayanıklı tüketim malları ile diğer mallar kategorisinde olduğu görülüyor. En düşük artış oranı ise tütün mamullerinden alınan ÖTV’de, oran yüzde 2.

Kur ve kredi faizlerindeki artışlar sonucu taşıt satışlarında yaşanan düşüşe rağmen sıfır araçlardan alınan ÖTV tutarında 2019 yılında yüzde 15,4’lük bir artış öngörülüyor. Son dönemde akaryakıttaki kur zamlarının ÖTV’den karşılanması nedeniyle petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV tahsilatı 2018 bütçesinin çok altında kalacak gibi gözüküyor. 2019 yılında yüzde 20’lik bir artış öngörülen bu vergide, yaklaşık 2018 bütçesindeki tutarda bir tahsilat yapılması amaçlanıyor.

ÖTV’ye tabi mallar bazında bütçe ve gerçekleşme tahminleri (Milyar TL) ile artış oranları aşağıdaki tabloda dikkatinize sunuluyor:

 

 

2018 Bütçe

2018 Gerç. Tahmini

2019 Bütçe

Artış (%)

Petrol ve doğal gaz ürünleri

68,5

57,2

68,7

20,2

Motorlu taşıt vergileri

23,5

20,8

24,0

15,4

Alkollü içkiler

10,6

12,4

15,3

23,9

Tütün mamulleri

37,8

44,4

45,7

2,8

Kolalı gazozlar

0,99

0,78

0,94

19,9

Dayanıklı tüketim ve diğer

6,3

6,3

9,3

47,6

ÖTV Toplamı

147,5

141,9

164,0

15,6


Yeniden değerleme oranı

Bu yazıyı hazırladığımız tarihte ekim ayı enflasyonu açıklanmamış olduğundan, kesin olarak 2018 yeniden değerleme oranını söyleyemiyoruz. Ama her yıl olduğu gibi bu yıl da bir tahminde bulunalım.

Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre TÜİK’in açıkladığı yurt içi üretici fiyat endeksinde (Yİ-ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranı olarak tanımlanıyor. Yİ-ÜFE endeksleri dikkate alındığında ekimden ekime on iki aylık ortalamalara göre enflasyon oranının üç aşağı beş yukarı yüzde 24 olacağını söyleyebiliriz. Bu oran aynı zamanda 2018 yılı yeniden değerleme oranı olarak kullanılacak.

Maktu vergi ve cezalar

Motorlu taşıt vergilerinin tamamı ile bazı işlemlere ilişkin; harçlar, damga vergileri ve özel tüketim vergileri maktu (tutarsal) olarak belirleniyor. Maktu vergiler normalde her yıl yeniden değerleme oranında artıyor. Bu vergilerin 2018 yılında uygulanan tutarlarının (yukarıdaki tahminimize göre) 2019 yılında yaklaşık yüzde 24 oranında artacağını söyleyebiliriz.

Bunun yanında vergi cezaları, gelir vergisi tarife dilimleri, günlük yemek istisnası ve konut kira gelirlerinde uygulanan istisna gibi birçok vergisel tutar da yeni yılda, yeniden değerleme oranında (yaklaşık % 24) artacak. Ancak Cumhurbaşkanı’nın farklı bir artış oranı belirleme yetkisinin olduğu unutulmalı.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.