2011’in vergi günlüğü

M. Fatih Köprü | 08/01/2012 | (Tüm Yazılar)

Bir yıl daha geçti. 2012 yılının ilk günlerinde bütün firmalarda kapanış işlemleri yapılıyor. Şüpheli alacaklar, amortisman hesaplamaları, karşılıklar, geç gelen faturalar derken göz açıp kapayıncaya kadar beyanname dönemi de gelecek. Takvim olarak 2012’ye girmiş olmamıza rağmen, 2011 yılı aslında gerçek kişi tacirler açısından gelir vergisi, şirketler açısından ise kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi ile son bulacak.

Bütün bu işlemler yapılırken geçtiğimiz yılın vergi gündemi ile ilgili hatırlatmalar yapmak istedik. 2011 yılında neler oldu, hayatımızda vergisel açıdan neler değişti? Aşağıda 2011 başından sonuna doğru kronolojik olarak vergi ve ticaret mevzuatındaki gelişmeleri özetledik.

Yeni Türk Ticaret Kanunu

Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) geçtiğimiz Şubat ayında yasalaştı. Ancak bu yasada yer alan yeni düzenlemelere uyum sağlanması amacıyla 1,5 - 2 yıllık geçiş süreleri öngörüldü. Buna göre bazı düzenlemeler 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe girecek. Bir kısmının yürürlüğü ise 1 Ocak 2013 olarak belirlendi.

Yeni TTK’da ilk dikkati çeken değişiklik, kurumsal yönetim ilkelerinin benimsenmiş olmasıdır. Bunun yanında şirketlerde şeffaflığı sağlamak amacıyla, kamuyu aydınlatma ve bilgilendirme yükümlülüğüne dikkat çekildiği görülüyor.

Getirilen yeni düzenlemelerle şirket yönetim kurullarına ilave sorumluluklar yükleniyor. Diğer taraftan muhasebe ilkeleri ve kayıt düzeninin yanında, bağımsız denetim konusunda da yeni düzenlemeler yasada yer alıyor. Halka açık olsun veya olmasın yasada tanımlanan ölçekteki şirketlere muhasebe ve finansal raporlama işlemlerinde, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (UFRS) uyumlu olarak yayınlanan Türkiye Muhasebe Standartları’nı uygulama zorunluluğu getiriliyor.

Af yasası çıktı

Af yasası 2011 yılının belki de en önemli olayı idi. Şimdiye kadarki en kapsamlı af düzenlemesi. Şubat ayının sonunda yürürlüğe giren bu yasanın en çok ilgi çeken yönü, mükelleflerin kamuya olan borçlarının (vergi, SGK gibi) yeniden yapılandırılması ile ilgili hükümleri oldu. Yapılandırma talebinde bulunan mükelleflere kesilmiş olan vergi cezalarının tamamı veya bir kısmı silindi. Birçok mükellef gecikme zammı yerine, enflasyon oranına göre hesaplanan bir faizle ana para borçlarını ödedi. Bazıları da yasada yer alan taksitlendirme imkanından yararlandı ve iki ayda bir olmak üzere yapılandırılan borçlarını ödemeye devam ediyorlar.

Bunun yanında matrah artırımı yapan mükelleflerin ilgili yıl hesapları vergi incelemesi kapsamı dışına çıkarıldı. Stok affına ilişkin hükümler kapsamında da bir çok mükellef kayıtları ile fiili durumu eşitleme imkanı buldu.

Genel olarak kayıt dışılığı özendirdiği gerekçesiyle karşı çıkılan bu af düzenlemesinin, vergi ve sosyal güvenlik primi borcu olan mükellefler başta olmak üzere birçok kişi açısından olumlu sonuçları oldu. Diğer taraftan devlet açısından da elde edilen gelir ve uyuşmazlıkların azaltılmış olması gibi olumlu sonuçları ortaya çıktı.

Vergi levhası asma zorunluluğu kalktı

Af yasasında yer alan bir diğer düzenleme ile vergi levhasının vergi dairesi veya YMM’lere onaylatılması uygulamasına son verildi. Ayrıca bu levhanın işyerine asılma zorunluluğu da kaldırıldı. Ancak bu ifadeden, vergi levhasının alınmayacağı anlamı çıkarılmamalı. Artık beyannameler elektronik ortamda verildiğinden, sistem tarafından bu beyannameler baz alınarak vergi levhaları otomatik olarak oluşturuluyor. Mükellefler de bu şekilde oluşturulan vergi levhasının çıktısını yazıcıdan almak zorundalar. Sistemden alınan vergi levhasının işyerinde bulundurulma zorunluluğu devam ediyor.

İnceleme birimleri birleştirildi

Temmuz ayında bir kanun hükmünde kararname (KHK) çıkarıldı. Bu düzenleme öncesinde Maliye Bakanlığının merkez ve taşra teşkilatlarına bağlı olarak çalışan 4 vergi inceleme birimi vardı. Bunlar maliye müfettişleri, hesap uzmanları, gelirler kontrolörleri ve vergi denetmenleri idi. KHK ile “Vergi Denetleme Kurulu Başkanlığı” kuruldu. Mevcut tüm vergi inceleme elemanlarının eski unvanları kaldırılarak, “Vergi Müfettişi” unvanı altında birleştirildi.

Vergi müfettişlerinin bir kısmı KOBİ’lerin, bir kısmı büyük ölçekli firmaların vergi incelemesi ile görevlendirilirken, bir kısmı da organize vergi kaçakçılığı ile mücadele veya transfer fiyatlandırması ve yurtdışı kazançlara ilişkin incelemeleri yoğun olarak yapacaklar.

KKDF artışları

28 Ekim 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bankalar ve finansman şirketlerince kullandırılan tüketici kredilerindeki kaynak kullanımını destekleme fonu (KKDF) kesintisi oranı yüzde 10’dan 15’e çıkarılmıştı. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Bankalar Birliğine gönderilen yazıda, bu tarihten önce kullanılan kredilere de yeni oranın (% 15) uygulanması gerektiği belirtilmişti. Bu işlemin iptali ve yürütmesinin durdurulması talebiyle dava açıldı. Danıştay tarafından Mayıs ayında sabit oranlı Türk Lirası krediler yönünden işleminin yürütmesinin durdurulmasına karar verildi. Bu karar kapsamında yapılan yeni düzenle uyarınca, 28 Ekim 2010 tarihinden önce kullandırılan sabit oranlı Türk Lirası krediler için % 10 oranında KKDF hesaplanması gerekiyor.

Diğer taraftan kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılan ithalattaki KKDF kesintisi oranı da 13 Ekim’den itibaren yüzde 3’ten yüzde 6’ya çıkarıldı.

ÖTV artışları

Ekim ayında yayımlanan bir kararname ile otomobillerin ÖTV’si artırıldı. Buna göre 1.600-2.000 cc arasındaki binek otomobillerin ÖTV’si yüzde 60’tan yüzde 80’e, 2.000 cc’yi geçenlerde ise bu oran yüzde 84’ten yüzde 130’a çıkarıldı. Aynı kararname ile alkollü içeceklerin ÖTV’sinde de artış yapıldı.

Diğer taraftan sigaradaki ÖTV oranı 13 Ekim’den itibaren yüzde 63’ten 69’a çıkarıldı. Ancak bu vergi artışının sigara fiyatlarına yansıması ile enflasyonun 2 haneli rakamlara çıkacağı anlaşıldı ve çok kısa bir süre içinde zammın bir kısmı geçici olarak geri çekildi. Buna göre sigaradaki ÖTV oranı 31 Aralık 2012 tarihine kadar yüzde 69 yerine yüzde 65 olarak uygulanacak.

Et tesliminde KDV oranı indirildi

Kasım ayındaki bir Kararname ile canlı kümes hayvanlarının tesliminde KDV oranı yüzde 8’den 1’e indirildi. Ayrıca aynı Kararname ile etlerin (sığır, koyun, keçi, horoz, tavuk, hindi vb) KDV oranı da yüzde 8’den 1’e indirildi.

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kuruldu

Kasım ayında çıkarılan bir KHK ile Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu lağvedilerek başkan ve üyelerinin görevlerine 2 Kasım 2011 tarihi itibariyle son verildi. Bunun yerine temel görevleri, Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak, uluslararası standartlarla uyumlu ulusal denetim standartlarını oluşturmak ve yayımlamak, bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş şartlarını ve çalışma esaslarını belirlemek, bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek olan Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kuruldu.

Elektronik defter uygulaması

2011 yılının sonlarında çıkarılan bir tebliğ ile çok sınırlı da olsa elektronik defter uygulamasının önü açıldı. Bu uygulama şu anda sadece, daha önce elektronik fatura uygulamasından yararlanma izni almış olan mükellefler için geçerli. Defterler de sınırlı. Sadece yevmiye ve büyük defterler elektronik olarak tutulabilecek ve istendiği durumda yine elektronik olarak ibraz edilebilecek. Uygulamanın kapsamının ileride genişletilmesi bekleniyor. Ama bugün itibarıyla konuyla ilgilenen mükelleflerin, ilk adım olarak e-fatura uygulaması için başvurarak, öncelikle bu izni alıp, daha sonra e-defter uygulaması için izin başvurusu yapmaları gerektiğini hatırlatmak istiyoruz. İzin 2012 yılı içerisinde alınsa bile yıl başından itibaren defterler elektronik olarak tutulabilecek.

Finansal kiralamada KDV oranı indirildi

27 Aralık tarihli bir Kararname ile Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 13. maddesinin (d) bendi uyarınca teslimleri KDV’den istisna olan yatırım teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizatın, finansal kiralama şirketleri tarafından kiralanması işlemlerinde hesaplanması gereken KDV’nin oranı yüzde 1’e indirildi. Diğer taraftan kararnamede GTİP numaraları itibariyle sayılan makine ve cihazların, finansal kiralamaya konu olmak üzere finansal kiralama şirketlerine teslimi ve bu malların finansal kiralama şirketleri tarafından KDV mükelleflerine kiralanması ve tesliminde uygulanan oran da aynı şekilde yüzde 1’e indirildi.

Oran indirimlerinin eski sözleşmelere uygulanması mümkün değil. Yüzde 1 oranı sadece 27 Aralık 2011 tarihinden itibaren düzenlenen finansal kiralama sözleşmeleri kapsamında yapılan kiralama ve teslimlere uygulanabilecek.