İstanbul vergide de bir numara…

M. Fatih Köprü | 05/07/2015 | (Tüm Yazılar)

Gelir İdaresi Başkanlığı geçtiğimiz ay sonunda 2014 yılına ilişkin olarak en fazla vergi beyan eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerin listesi yayınlandı. Bu listelerde en çok kurumlar vergisi beyan eden 100 şirket ile kira ve diğer gelirler için ayrı ayrı olmak üzere en çok gelir vergisi beyan eden 100 kişiye yani vergi rekortmenlerine yer veriliyor.

Gelir vergisi

Başkanlık bu listeleri açıklarken aynı zamanda 2014 yılına ilişkin olarak verilen toplam beyanname sayısı ile beyan edilen matrahlar ile tahakkuk eden vergi tutarlarını da duyurdu. Buna göre sadece kira geliri için Mart ayında beyanname veren mükellef sayısı yaklaşık 1,3 milyon kişi. Diğer gelirler için verilen beyanname sayısı ise yaklaşık 1,9 milyon. Toplamda gelir vergisi beyanname sayısı 3,2 milyon oluyor.

Bu beyannameler üzerinden tahakkuk eden gelir vergisinin ise toplamda 13,5 milyar lira olduğunu görüyoruz. Geçen yıla göre kira beyannamelerinden tahakkuk eden vergi yüzde 19, diğer gelirler üzerinden tahakkuk eden vergi ise yüzde 14 oranında artmış.

İlk 100 kişi

Sadece kira geliri elde edenlerin dışında beyanname veren ilk 100 kişinin listesine baktığımızda, yanlarındaki açıklamalardan, genel olarak şirketlerden kâr payı elde edenler ile menkul kıymet işlemlerinden gelir elde eden kişilerin yer aldığı görülüyor. Bunların dışında sanatçılar, inşaat işiyle uğraşanlar veya diğer gelirleri yanında kira geliri elde eden kişiler de listede yer alıyor.

Tabii ki bu bilgiler, isminin açıklanmasında sakınca görmeyen kişilerin. Bir de listeye girmekle birlikte vergi dairesine isminin açıklanmaması talebinde bulunan kişiler var. Diğer gelirlerin listesinde 37 kişi, kira geliri listesinde ise 55 kişi isminin açıklanmasını istememiş. Dolayısıyla toplam 200 kişilik 2 adet listeden ismini ve beyan ettiği vergisini görebildiğimiz sadece 108 kişi bulunuyor. Bunların toplam vergileri de 501 milyon lira civarında. Her yıl olduğu gibi isminin açıklanmasını istemeyenlerin sayısı oldukça fazla, neredeyse yarısı… Bu listelere girebilmek aslında sizce de övünülmesi gereken bir şey değil mi?

En yüksek kira geliri elde eden 45 mükellefin 2014 yılı vergisi yaklaşık 45 milyon lira. Diğer gelir vergisi mükelleflerinden en yüksek gelir beyan eden 63 kişinin vergisi ise yaklaşık 456 milyon lira. Buna göre iki listede yer alan toplam 108 kişinin beyan ettiği gelir vergisi 501 milyon lira oluyor.

Niye bu kadar az?

Gelir İdaresi Başkanlığınca açıklanan listeler ne mükelleflerin gerçek gelirlerini ne de gerçekte ödenen vergileri gösteriyor. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz: Vergi sistemimizde beyan edilme zorunluluğu olmayan birçok gelir türü var. Bunlardan genellikle kaynakta vergi kesiliyor (tevkifat). Başta ücretler olmak üzere, mevduat faizi, repo kazancı, devlet tahvili ve hazine bonosu faizleri ve alım satım kazançları gibi gelirleri örnek olarak gösterebiliriz. Bunlara bir de kayıt dışı ekonomiyi eklersek, gelir vergisinin neden bu kadar az olduğunun temel nedenlerini saymış oluruz.

Bütçeye baktığımızda da tevkifat konusunda ne demek istediğimiz daha rahat anlaşılacaktır. 2014 bütçesinde gelir vergisi 70,8 milyar lira olarak yer alıyordu, 73,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Gerçekleşen rakamın 3 milyar lirası sadece beyanname yoluyla beyan edilen ve ödenen gelir vergisinden oluşuyor. 68,8 milyar lirasını ise kesinti yoluyla ödenen vergiler oluşturuyor. Kalan kısım geçici vergi ve basit usule ilişkin gelir vergisi.

Oransal olarak bakılırsa, toplam gelir vergisinin yüzde 93’ü kaynakta kesilen vergilerden oluşuyor. Ancak bu gelirler beyan edilmediği için, bu kişiler ne kadar fazla vergi ödemiş olurlarsa olsunlar Bakanlıkça açıklanan listeye giremiyorlar.

Kurumlarda ilk 100

Nisan ayında kurumlar vergisi beyannamesi veren mükelleflerin sayısı ise 647 bin civarında. Tahakkuk eden kurumlar vergisi 38 milyar lira. Geçen yıla göre yüzde 30 oranında bir artış söz konusu.

Gelir İdaresi Başkanlığı gelir vergisi rekortmenlerinin yanında en çok vergi beyan eden 100 kurumlar vergisi mükellefini de açıkladı. Bunların içerisinde de (gelir vergisi mükellefleri kadar olmasa da) unvanının açıklanmasını istemeyenlerin olduğunu görüyoruz. Sayıları 17.

Ödenen vergilerin payı

100 kişilik listeden unvanını ve beyan ettiği vergisini görebildiğimiz 83 kurumun toplam tahakkuk eden kurumlar vergisi 15,3 milyar lira civarında.

Buna göre ilk yüze giren mükelleflerin kurumlar vergisi, Türkiye genelinde tahakkuk eden toplan kurumlar vergisinin yüzde 40’ına tekabül ediyor. Listedeki 100 mükellefin hepsinin ödediği vergi görülebilseydi, bu oran yüzde 42-43’lere kadar çıkabilirdi.

Yani ilk 100 şirket toplam kurumlar vergisinin yüzde 40’ından fazlasını öderken, geri kalan yüzde 60’lık vergiyi, yaklaşık 647 bin şirket ödüyor. İlk yüz firma, hatta isimleri açıklanmayan belki ilk bin 500 firma açısından bu durum bir gurur tablosu olsa da, asıl önemli olan diğer 647 binden fazla firmanın durumunun içler acısı olması.

Bu durumu gösteren bir başka veri de yine GİB’in açıklamasında yer alıyor. İstanbul’da belli ciroları aşan şirketlerin bağlı olduğu Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığına bağlı mükelleflerin sayısının toplam içindeki oranı binde 1’in biraz üstündeyken, bu mükelleflerin ödediği kurumlar vergisi, toplam kurumlar vergisinin yüzde 30’undan fazlasını oluşturuyor.

Vergi yüzde 50 artmış

İlk 100’ün vergilerini biraz da geçmiş yılla karşılaştıralım. Geçen yıl ilk 100’ün içerisinde unvanının açıklanmasını istemeyen firmaların sayısı 15’ti, bu yıl 17. Dolayısıyla çok büyük bir fark yok gibi.

Tahakkuk eden kurumlar vergisi ise geçen yıl 10 milyar liraya yakındı. Bu yıl 15,3 milyar olduğuna göre, yüzde 53 oranında arttığı görülüyor.

Peki bu yıl birincilik kimde? Geçen yıl Merkez Bankası birinciyken, bu yıl ikinciliğe düştüğünü, onun yerine birincilik koltuğuna geçen yılın ikincisi olan Ziraat Bankasının yerleştiğini görüyoruz.

Bankalar açık ara önde

İlk 100’de geçen yıl 18 banka varken bu yıl banka sayısı 23’e çıkmış. Bunlara finans sektöründe faaliyet gösteren 4 firmayı (sigorta ve emeklilik şirketleri) da dahil ettiğimizde sayı 27’ye çıkıyor. Ödedikleri vergi de yaklaşık 10,4 milyar lira. Geçen yıl bu rakam 4,6 milyar liraydı.

Yani bu yıl Nisan ayında ilk 100 kurum adına tahakkuk eden verginin yaklaşık yüzde 68’i başta bankalar olmak üzere finans sektörü tarafından ödeniyor. Toplam kurumlar vergisi içinde finans sektörünün payı ise yüzde 27. Yani toplam kurumlar vergisinin dörtte birinden fazlası, başta bankalar olmak üzere finans kurumları tarafından ödeniyor.

Konuya ilişkin göze çarpan bir diğer husus da, listedeki ilk 10 mükellefin 8 tanesinin banka olması.

İlk yüz listesindeki şirketlerin faaliyet gösterdikleri sektörler bazında dağılımına ilişkin tablo aşağıda yer alıyor (sektör ayrımı listedeki faaliyet konularına ilişkin açıklamalar dikkate alınarak yapılmıştır):

* Otomotiv sektöründen firmalar, bazı süpermarketler, alkollü içki ve tütün mamulleri, gıda maddeleri, beyaz eşya satışı yapan firmalar… yer alıyor.

İstanbul 1 numara

Listedekilerin çoğu İstanbul mükellefi. Sayıları 54 iken 9,5 milyar lira vergi ödemişler. İkinci sırada Ankara yer alıyor. Bunu sırasıyla İzmir ve Antalya izliyor.

Adana, Bursa, Eskişehir, Manisa, Rize, Zonguldak’tan birer mükellef listede yerini almış. İlk 100’e giren mükellefler ile tahakkuk eden vergi tutarlarının illere göre dağılımı aşağıdaki tablolarda yer alıyor:

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.