Buluşların satışı ve kiralamasında vergi istisnası

M. Fatih Köprü | 03/05/2015 | (Tüm Yazılar)

İcat ya da buluş, bilinen bilgilerden yararlanarak daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yöntem geliştirme olarak tanımlanıyor. Çoğu hayatımızı kolaylaştırıyor, özellikle tıbbi alandaki buluşlar sayesinde, birçok hastalığın tedavisi bulunduğundan insan ömrü her geçen gün daha da uzuyor.

Tabii ki bütün buluşların insanlık için faydalı olduğunu söyleyebilmek mümkün değil. Örneğin dinamit. İsveçli mucit Alfred Nobel tarafından bulunmuş. Evet; yirminci yüzyılın başından itibaren; fizik, kimya, fizyoloji ya da tıp, edebiyat ve barış dallarında, insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacıyla verilen ödüllerin ismi, dinamiti bulan Alfred Nobel’den geliyor. 1969 yılından itibaren ekonomi de dahil edilerek toplam 6 dalda verilen ödüller, Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine kurulan ve servetini bağışladığı Nobel Vakfı tarafından organize ediliyor. Barış ödülünün de dinamiti bulan mucidin adıyla veriliyor olması ilginç değil mi?

Bizim bu haftaki yazımızın konusu ise Türkiye’deki mucitleri icat yapmaya teşvik etmek amacıyla çıkarılan bir yasal düzenleme. Bu yasa 2014 yılında çıktı ama 2015 yılının başından itibaren uygulanmaya başlandı. Uygulama esasları ise geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir tebliğ ile (8 seri no’lu KV Tebliği) ortaya kondu.

Yasal düzenleme temel olarak, Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşlardan elde edilen kazançların bir kısmının vergi dışı bırakılması esasına dayanıyor.

Kimler yararlanabilir?

İstisna hükmü aslında Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yer alıyor. Ancak bu istisnadan sadece kurumlar vergisi mükellefleri değil, gelir vergisi mükellefleri de yararlanabiliyor. Hatta dar mükellef kurumların Türkiye’de gerçekleştirdikleri bu faaliyetler kapsamında ortaya çıkan buluşlardan sağladıkları kazançların bile istisnadan yararlanabilmesi mümkün.

Hangi kazançlar

Yukarıda sayılan kişi ve kurumlar tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların;

- Kiralanması, satışı veya devri neticesinde elde edilen kazanç ve iratların,

- Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları halinde elde edilen kazançların,

- Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının,

yarısı, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren kurumlar ve gelir vergisinden istisnadır.

Türkiye’de olmalı

Kapsama giren buluşlara ilişkin Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin Türkiye’de gerçekleştirilmesi zorunlu. Bu nedenle yurt dışında gerçekleştirilen faaliyetler neticesinde ortaya çıkan buluşlar için, Türkiye’de patent alınmış olsa dahi, istisna uygulamasından yararlanılması mümkün değil.

Faaliyetlerin bir kısmının yurt dışında yapılması veya yurt dışından teknik destek, danışmanlık veya diğer hizmetlerin alınması veya analiz yaptırılması durumunda ise faaliyetlerin Türkiye’de gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutar istisnadan yararlanabiliyor.

Patent alınmalı

İstisna uygulamasına konu buluşun 551 sayılı KHK kapsamında patent veya faydalı model belgesi verilerek koruma altına alınan buluşlar arasında olması ve buluşa ilişkin Türk Patent Enstitüsü’nden (TPE) tescil edilmiş incelemeli sistemle “patent” veya olumlu araştırma raporu sonucunda “faydalı model belgesi” alınması gerekiyor.

Koruma süresi

İncelemeli sistemle verilen patentlerde koruma süresi en fazla 20 yıl, araştırma raporu sonucunda alınan faydalı model belgelerinde ise en fazla 10 yıldır. Bu süreler TPE’ye başvuru tarihinden itibaren başlıyor. İstisnadan yukarıdaki koruma süreleri içinde yararlanılabilmesi mümkün. Koruma süresinin sona ermesinden sonra elde edilen kazanç ve iratlar için bu istisnadan yararlanılamıyor.

Ön rapor

Bu istisnadan yararlanacak olan patent veya faydalı model belgesinin sahibi tarafından, formatı Kurumlar Vergisi Tebliği ekinde yer alan ön değerleme raporu ile Gelir İdaresi Başkanlığına başvurulması gerekiyor.

Bu raporda öncelikle başvuru sahibine ilişkin bilgilere yer veriliyor. Patent/faydalı model belgesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru tarihi ve tescil tarihi ile patent/faydalı model belgesinin sicil numarasının da belirtilmesi gerekiyor.

Patent veya faydalı modelin tanımı bölümünde ise buluşun tanımı amaçları, kullanım alanları, koruma süresi, değer tespitinde kullanılan yöntemler (maliyet bazlı yöntem, piyasa yöntemi, gelir bazlı yöntemler ve diğer değerleme yöntemleri gibi) ve hesaplamalar ile tahmini değere ilişkin değerlendirmeler yer alıyor.

Son olarak diğer hususlar bölümünde, patent veya faydalı modelden sağlanan kazançlara ilişkin bilgilere yer verilmesi gerekiyor.

Değerleme raporu

Mükelleflerin başvuruları değerleme raporunun düzenlenmesi amacıyla Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına iletiliyor. Değerleme raporu, buluşun oluşturacağı katma değer dikkate alınarak devir veya satış halindeki değerinin tespitine yönelik olarak vergi müfettişleri tarafından, istisnadan yararlanılacak ilk yıl hazırlanıyor.

Düzenlenen rapor Gelir İdaresi Başkanlığına gönderildikten sonra bir örneği GİB tarafından mükellefe gönderiliyor. Bu raporda istisnadan yararlanılabilecek toplam tutar hakkında bilgi yer alıyor.

Değerleme raporunun, her bir buluş için bir defaya mahsus olarak düzenlenmesi esas. Raporda tespit edilen değer, patent veya faydalı model belgesinin koruma süresince bu istisnadan faydalanacak tüm mükellefler için güncellenmeksizin geçerli kabul ediliyor.

İstisna kazancın tespiti

Her bir mükellef tarafından yararlanılabilecek istisna tutarı; değerleme raporunda belirtilen bedelin % 50’sini, yararlanılabilecek toplam kurumlar vergisi istisnası ise değerleme raporunda belirtilen bedelin % 100’ünü aşamıyor.

Tebliğ’de patentin satışından, kullanım haklarının inhisari lisans sözleşmesiyle verilmesinden, seri üretime tabi tutularak pazarlanmasından veya üretim surecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından sağlanan kazançlarda istisna tutarının tespitine ilişkin örnekli açıklamalar yer alıyor.

Mükellefler, patentli veya faydalı model belgeli buluşlarından 2015 yılı başından itibaren elde ettikleri kazançları için istisnadan yararlanmaya; değerleme raporunda azami tutarın kati olarak tespit edilmesinden sonra başlayabiliyorlar.

YMM raporu

İstisnadan faydalanacak kurumlar vergisi mükelleflerinin, kurumlar vergisi beyannamelerinde yararlanılan istisna tutarının doğru hesaplandığına ve uygulandığına ilişkin YMM tasdik raporunu yasal süresi içinde kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine vermeleri gerekiyor.

Vergi müfettişlerince düzenlenecek değerleme raporlarının vergi dairesine, YMM tasdik raporlarının verilmesi gereken ay içinde veya daha sonra gelmesi halinde de mükellefler bu istisnadan yararlanabiliyorlar. Bu durumda, değerleme raporunun ilgili vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde YMM tasdik raporunun ibraz edilmesi gerekiyor. Söz konusu rapor bu süreler içinde ibraz edilmezse istisna hükmünden yararlanılması mümkün değil.

İstisnaya ilişkin hususlara tam tasdik raporunda yer verilmiş olması durumunda ise ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmuyor.

İndirimli stopaj

Buluşlara ilişkin istisnadan yararlanan serbest meslek kazançları ile gayrimenkul sermaye iratları üzerinden yapılacak vergi kesintisi % 50 indirimli olarak uygulanıyor. Örneğin GVK 18. madde kapsamında gelir vergisi istisnasından yararlanan bir mucidin, Türkiye’de gerçekleştirdiği faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşunun patentini aldığını ve değerleme raporunun düzenlenmesinin ardından patent üzerindeki hakkını bir şirkete sattığını varsayalım.

Bu durumda icadı alan şirket tarafından ödenen bedel üzerinden yüzde 17 yerine yüzde 8,5 oranında vergi kesintisi yapılacak. Kazançları sadece kesinti yoluyla vergilenen mükellefler için indirimli vergi kesintisi en fazla 5 yıl süre ile uygulanabiliyor.

KDV istisnası da var

Gerçekleştirilen Ar-Ge, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı katma değer vergisinden de istisna. Ayrıca bahsi geçen teslimlere ilişkin yüklenilen KDV’ler indirim konusu da yapılabiliyor.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.