Menkul kıymet gelirleri için beyan zamanı

M. Fatih Köprü | 16/03/2014 | (Tüm Yazılar)

Menkul kıymet gelirlerinin birçoğu, uzun yıllardır kaynakta kesinti (stopaj) yoluyla vergilendiriliyor. Bu vergi kesintisi, işlemlere aracılık eden banka veya aracı kurumlar tarafından yapılıyor. Kesinti yapılan gelirler için ise ayrıca beyanname verme zorunluluğu bulunmuyor.

Ancak yine de başta yabancı menkul kıymet gelirleri olmak üzere, eurobond ve temettü gelirlerinde hâlâ beyan uygulaması devam ediyor.

Bu hafta, bireysel yatırımcıların 2013 yılında; hisse senedi, Devlet tahvili, eurobond ve yatırım fonlarından elde ettikleri gelirler ile mevduat faizi ve repo gelirlerinin vergilendirilmesi konusuna değineceğiz.

Borsa kazançları

Yatırımcıların Borsa İstanbul’da (BİST) yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kâr veya zarar, işleme aracılık eden banka veya aracı kurum tarafından hesaplanıyor. Üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü de bu kurumlara ait.

Ancak stopajın oranı Bakanlar Kurulu tarafından yüzde 0 olarak belirlendiği için, bireysel yatırımcıların borsadan elde ettikleri kazançlar üzerinden herhangi bir vergi kesintisi yapılmıyor. Bu oran sadece menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senetlerinin satış kazancında yüzde 10 olarak uygulanıyor.

Stopaj oranı ister yüzde 10, isterse de yüzde 0 olsun, BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi işlemlerinden sağlanan kazançlar stopaj yoluyla vergilendirilmiş kabul ediliyor. Bu nedenle elde edilen kazanç kaç lira olursa olsun ayrıca beyanname verilmiyor.

Hisse senedi kâr payı

Borsada veya borsa dışındaki şirketler tarafından gerçek kişi ortaklara dağıtılan kâr payları (temettü) üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesilmesi gerekiyor. Kaynakta kesilen bu vergi ile iş bitmiyor. Bazı hallerde bu gelirlerin gelir vergisi beyannamesi ile beyanı da söz konusu olabiliyor.

Hisse senedi kâr paylarının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna. Kalan yarısının 26 bin liradan fazla olması durumunda, istisna sonrası kalan tutarın beyan edilmesi zorunlu. Yani 2013 yılında brüt 52 bin liradan (net 44 bin 200 lira) fazla temettü geliri elde eden bir yatırımcının bu gelirini beyan etmesi gerekiyor.

Temettü gelirinin beyan edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, kâr payını ödeyen kurum tarafından yapılan vergi kesintisinin (yüzde 15) tamamı düşülebiliyor.

Devlet tahvili ve hazine bonosu

Günümüzde piyasada genellikle uzun vadeli ve kuponlu Devlet tahvilleri işlem görüyor. Bireysel yatırımcılar bu tahvillerden dönemsel olarak kupon faizi alıyorlar. Ya da tahvil ve bonoları vadesinden önce satarak alım satım kazancı da elde edilebiliyor.

2006 ve sonrasında ihraç edilen bu tür kıymetlerden elde edilen faiz ve alım satım kazançları üzerinden, banka veya aracı kurum tarafından yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılıyor. Bu gelirler için, tutarı ne olursa olsun gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunluluğu bulunmuyor.

Eurobond gelirleri beyan edilmeli

Eurobondlar Türk Hazinesi tarafından, döviz cinsinden, yurt dışı piyasalarda ihraç edilen tahviller. Yurt içindeki yatırımcıların da bankalar aracılığıyla bu tahvilleri almaları mümkün.

Eurobondlardan elde edilen gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmıyor. Bu nedenle faiz ve alım satım kazançlarının genel prensip olarak beyan edilmesi gerekiyor.

Döviz cinsinden elde edilen eurobond kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor. Bu tutar 2013 yılı için geçerli olan 26 bin liralık beyan sınırının altında ise beyanname vermeye gerek yok. Sınırı aşması durumunda ise tamamının gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilerek, hesaplanan verginin ödenmesi gerekiyor.

Eurobondların 2013 yılında satılması durumunda ise kazanç; tahvilin satış tarihindeki TL karşılığından, alış tarihindeki TL karşılığının çıkarılması şeklinde hesaplanıyor. Bu hesaplama yapılırken maliyet bedelinin endekslenmesi de mümkün. Ancak 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondların endekslemeye tabi tutulabilmesi için ÜFE farkının yüzde 10’dan fazla olması gerektiği unutulmamalı. 2006 öncesinde ihraçlar için böyle bir sınırlama yok.

2006 öncesinde ihraç edilen eurobondların satılmasından sağlanan kazancın ayrıca 21 bin lirası gelir vergisinden istisnadır. Yani kazanç 21 bin liradan az ise beyan etmeye gerek yok. Aşması durumunda, aşan kısmın gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor.

2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondlar için böyle bir istisna yok. Yukarıdaki şekilde hesaplanan kazancın tutarı ne olursa olsun gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor.

Mevduat faizi ve repo

Bireysel yatırımcıların 2013 yılında elde ettikleri repo gelirleri üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesintisi yapılıyor.

Mevduat faizlerinde de repoda olduğu gibi sabit oranlı stopaj uygulaması varken, 2013 yılı başında değişiklik yapıldı. Buna göre mevduat faizleri ile katılım bankalarınca katılma hesaplarına ödenen kâr paylarından, vadesine ve döviz ya da TL olmasına göre değişen oranlarda vergi kesintisi yapılıyor. Kesinti oranı yüzde 10 ile yüzde 18 arasında değişiyor.

Bu şekilde stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan; repo gelirleri, mevduat faizleri ve katılma hesaplarına ödenen kâr payları, tutarı ne olursa olsun beyan edilmiyor.

Yurtdışı faiz

Yurtdışı bankalardan veya Türkiye’deki bankaların yurtdışındaki şubelerinden elde edilen faiz gelirleri için ise aynı şeyi söylemek mümkün değil. Bu gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmadığından, 2013 yılında elde edilen faizin bin 390 lirayı aşması durumunda, tamamının beyan edilerek, vergisinin ödenmesi gerekiyor.

Yatırım fonları

Farklı fonlar için farklı stopaj oranları söz konusu. Örneğin portföyünün en az yüzde 75’i hisse senedinden oluşan fonlarda (hisse senedi yoğun fon) stopaj oranı yüzde 0 olarak uygulanıyor. Bunun yanında portföyünün en az yüzde 51’i Türkiye’de kurulu şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin, 1 yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra satılmasından elde edilen gelir üzerinden ise stopaj yapılmıyor.

Bunlar dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirler üzerinden yüzde 10 oranında vergi kesiliyor. İster stopaj yapılsın isterse yapılmasın, yerli yatırım fonu gelirleri ayrıca beyan edilmiyor.

Özet tablo

Menkul kıymetlerin sayısı çok fazla. Bu köşede hepsinin vergilendirilmesi hakkında açıklama yapmamız mümkün değil. Bu nedenle yukarıdaki gelirlerin yanında diğer bazı menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilme esaslarını aşağıdaki tabloda özetlemeye çalıştık:

 Gelirin türü

Stopaj oranı

 Beyan durumu

 Hisse senedi satış kazancı (BİST’te)

% 0

 Beyan edilmez.

 MKYO hisse senedi satış kazancı  (BİST’te)

% 10

 Beyan edilmez.

 Hisse senedi kâr payı (temettü)

% 15

 Brüt tutarın yarısı istisna. Kalan tutar, 26 bin liradan  fazla ise beyan edilir. Stopajın tamamı beyannamede  hesaplanan vergiden düşülür.

 Devlet tahvili ve Hazine bonosu gelirleri  (faiz-alım satım)

% 10

 Beyan edilmez.

 Eurobond kupon faizi

% 0

 26 bin lirayı aşarsa tamamı beyan edilir.

 Eurobond satış kazancı
 (2006 öncesinde ihraç)

---

 Endeksleme yapılabilir. Kazanç 21 bin lirayı aşarsa,  aşan tutar beyan edilir.

 Eurobond satış kazancı
 (2006 ve sonrasında ihraç)

---

 Endeks farkı % 10’dan fazlaysa endeksleme  yapılabilir. Kazancın tamamı beyan edilir.  

 Repo geliri

% 15

 Beyan edilmez.

 Mevduat faizi

% 10-18(1)

 Beyan edilmez

 Katılım bankaları kâr payı

% 10-18(1)

 Beyan edilmez.

 Kira sertifikası kâr payı gelirleri ve alım  satım kazançları (Türkiye’de ihraç)

% 10

 Beyan edilmez.

 Yatırım fonu gelirleri

% 10(2)

 Beyan edilmez.

 Varant
 (Dayanak varlığı hisse senedi)

% 0

 Beyan edilmez.

 Vadeli işlem ve opsiyon kazancı

% 10(3)

 Beyan edilmez.

 

(1)Vadesine ve döviz ya da TL olmasına göre yüzde 10’dan yüzde 18’e kadar değişen oranlarda stopaj yapılmaktadır.

(2)Portföyünün en az yüzde 51'i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin, bir yıldan fazla süreyle elde tutulduktan sonra satılmasından sağlanan kazançlardan stopaj yapılmaz. Hisse senedi yoğun fonlarda stopaj oranı yüzde 0’dır. Diğerlerinde yüzde 10.

(3)Hisse senedi veya hisse senedi endeksine dayalı kontratlardan sağlananlarda yüzde 0.

Beyan zamanı ve ödeme

2013 yılı menkul kıymet gelirlerine ilişkin beyannamenin 25 Mart 2014 Salı gününe kadar verilmesi gerekiyor. Beyannamede hesaplanan verginin ise 2 taksitte ödenmesi mümkün. İlk taksit 31 Mart 2014, ikinci taksit ise 31 Temmuz 2014’e kadar ödenebiliyor.