Skip to Content
vergiresim

Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi 2019

III. Enflasyon indirimi ve endeksleme uygulamaları

A. Enflasyon indirimi

Enflasyon indirimi, bazı menkul sermaye iratları için uygulanan ve elde edilen gelirin enflasyondan kaynaklanan kısmının ayrıştırılarak, reel gelirin vergilendirilmesi amacını güden bir uygulamadır. Buna göre elde edilen gelire, ilgili yıl için belirlenen enflasyon indirim oranı uygulanır. Bu şekilde tespit edilen tutar, elde edilen gelirden düşülmek suretiyle beyana tabi menkul sermaye iradı tutarına ulaşılır.

1. Enflasyon indiriminin uygulanacağı gelirler

1 Ocak 2006 tarihinden itibaren enflasyon indirimi uygulamasına son verilmiştir. Ancak bazı istisnai durumlarda 2019 yılı gelirleri için de uygulanması mümkündür.

Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesi uyarınca, 1 Ocak 2006 tarihinden önce ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirlere 31 Aralık 2005 tarihinde yürürlükte olan mevzuatın uygulanması gerekmektedir.

Bu hüküm uyarınca, 1 Ocak 2006 tarihinden önce Türk Lirası cinsinden ihraç edilmiş olan;

  • Hazine bonosu ve Devlet tahvilleri,
  • Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve
  • Özel sektör tahvillerinden,

2019 yılında bireysel yatırımcılar tarafından elde edilen menkul sermaye iratları (kupon faizi ve itfa gelirleri) için enflasyon indirimi uygulaması devam etmektedir.

2. Enflasyon indirim oranı

Enflasyon indirim oranı her yıl için,
 

                   Yeniden değerleme oranı                  

DT ve HB ihalelerindeki bileşik ortalama faiz oranı


formulüyle hesaplanmaktadır. 2019 yılı gelirlerine uygulanacak olan enflasyon indirim oranı birden büyük (%113,35) çıktığından, bireysel yatırımcılar tarafından yukarıdaki menkul kıymetlerden 2019 yılında elde edilen menkul sermaye iratları (kupon faizi ve itfa gelirleri) tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.

B. Endeksleme

Endeksleme, sadece bazı menkul kıymet alım satım kazançları için geçerli olan bir uygulamadır. Bu uygulama da enflasyon indiriminde olduğu gibi elde edilen kazancın enflasyon karşısındaki reel değerinin belirlenmesine yöneliktir.

Alım satım kazançlarında endeksleme; menkul kıymetlerin maliyet bedelinin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, her ay için enflasyon oranına göre artırılması anlamına gelmektedir. Satış kazancı; satış bedelinden endekslenmiş maliyet bedelinin çıkarılması suretiyle hesaplanmaktadır. Endekslemede Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından her ay açıklanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksinin (Yİ-ÜFE) kullanılması gerekir. (Yİ-ÜFE listesi için Rehber’in sonuna bakınız.)

1. Endeksleme yönteminin kullanılabileceği kazançlar

1 Ocak 2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan; Devlet tahvili ve Hazine bonoları, Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler, eurobondlar ve özel sektör tahvilleri ile aynı tarihten önce iktisap edilmiş olan; yabancı hisse senetleri, yurt dışında kurulmuş yatırım fonlarına ait katılma belgeleri ve yabancı tahvillerin elden çıkarılmasından sağlanan kazançların tespiti sırasında bu menkul kıymetlerin maliyet bedeli endekslemeye tabi tutulabilmektedir.

Ayrıca 1 Ocak 2006 tarihinden sonra ihraç edilmiş olan eurobondlar ile bu tarihten sonra iktisap edilmiş olan; yabancı tahviller, hisseleri BİST’de işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait hisse senetleri ile yabancı hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançların tespiti sırasında da aşağıdaki şartlar dahilinde endeksleme yapılabilmektedir.

a. 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren ihraç edilen veya alınan menkul kıymetlerde endeksleme

  • 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren ihraç edilen eurobondlarla,
  • Aynı tarihten itibaren iktisap edilmiş olan; yabancı tahviller, hisseleri BİST’de işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait hisse senetleri ile yabancı hisse senetlerinin,

elden çıkarılmasından sağlanan kazançların tespiti sırasında bu menkul kıymetlerin maliyet bedeli endekslemeye tabi tutulabilmektedir. Ancak bu endekslemenin yapılabilmesi için alış ve satış tarihleri arasındaki Yİ-ÜFE farkının %10’dan fazla olması gerekmektedir.

Endeks farkının %10’un altında olması durumunda, endeksleme yönteminin kullanılması mümkün değildir. Bu durumda kazanç, satış bedelinden maliyet bedeli çıkarılmak suretiyle hesaplanmaktadır.

b. 2006’dan önce ihraç edilen veya alınan menkul kıymetlerde endeksleme

  • 1 Ocak 2006 tarihinden önce ihraç edilen; Devlet tahvili ve Hazine bonoları, Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler, eurobondlar ve özel sektör tahvilleriyle,
  • Aynı tarihten önce iktisap edilmiş olan; yabancı hisse senetleri, yurt dışında kurulmuş yatırım fonlarına ait katılma belgeleri ve yabancı tahvillerin,

elden çıkarılmasından sağlanan kazançların tespiti sırasında da endeksleme yöntemi kullanılabilmektedir. Hatta endeksleme yapılabilmesi için endeks farkının %10’u aşma şartı da bulunmamaktadır. Başka bir deyişle endeks farkı %10’un altında olsa dahi, alım satım kazancının tespiti sırasında yukarıda sayılan menkul kıymetlerin maliyet bedelleri endekslemeye tabi tutulabilmektedir.

2. Endekslenmiş maliyet bedelinin hesaplanması

Menkul kıymetin endekslenmiş maliyet bedeli aşağıdaki formüle göre hesaplanmaktadır:
 

 Endekslenmiş maliyet bedeli =

Satış tarihinden 1 ay önceki endeks
Alış tarihinden 1 ay önceki endeks

x Maliyet bedeli


US900123AT75 tanımlı eurobonddan 24 Mart 2017 tarihinde 500.000 USD nominallik alım yapıldığını varsayalım. 14 Ocak 2004 tarihinde ihraç edilmiş olan bu eurobondun vadesi ise 14 Şubat 2034’tür.

Alımda 530.000 USD (kirli fiyat) ödenmiştir. Primli olarak alınmış olan bu kıymetin, satış tarihi itibarıyla alınmayan kuponlara isabet eden prim tutarı dâhil maliyeti 511.000 USD olarak hesaplanmıştır. Tahvil 12 Mart 2019’da 530.000 USD’ye satılmıştır.

Alış tarihindeki (24.03.2017) MB döviz alış kuru

1 USD = 3,6134 TL

Satış tarihindeki (12.03.2019) MB döviz alış kuru

1 USD = 5,4345 TL

 

Alış tarihinden 1 ay önceki Yİ-ÜFE (Şubat/2017)*

288,59

Satış tarihinden 1 ay önceki Yİ-ÜFE (Şubat/2019)*

425,26


* Yİ-ÜFE listesi için Rehber’in sonuna bakınız.
 

TL maliyet bedeli (511.000 x 3,6134) =

1.846.447,40 TL

 

Endekslenmiş maliyet bedeli=

425,26

288,59

x 1.846.447,40 = 2.720.885,07 TL

 

3. Kazancın hesaplanması

Endekslemeye tabi menkul kıymetlerin satışında sağlanan kazanç, satış bedelinden maliyet bedelinin endekslenmesi sonucu bulunan tutarın düşülmesi suretiyle hesaplanmaktadır. Bu sayede enflasyonun elde edilen alım satım kazancı üzerindeki etkisi ortadan kaldırılmış olmaktadır.

Buna göre yukarıdaki örnekteki satış işleminden elde edilen kazancın şu şekilde hesaplanması gerekmektedir:
 

TL satış tutarı (530.000 x 5,4345) =

2.880.285,00 TL

Satış kazancı (2.880.285 - 2.720.885,07) =

159.399,93 TL


Endekslemenin avantajının görülebilmesi açısından, yukarıdaki örnekteki eurobond alım satım kazancının endeksleme uygulanmaksızın hesaplandığını varsayalım. Bu durumda alım satım kazancı, satış bedelinden maliyet bedelinin çıkarılması suretiyle belirlenecekti. Buna göre kazanç 1.033.837,60 TL (2.880.285 - 1.846.447,40) olarak hesaplanacaktı.