Skip to Content
vergiresim

100 Soruda Serbest Bölgeler


1.     Serbest bölge nedir?

Genel olarak “Serbest Bölgeler”, bir ülkenin siyasi sınırları içinde yer almakla birlikte ithalat ve ihracat açısından Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen, ülkede geçerli olan ticari, mali ve iktisadi alanlara yönelik hukuki ve idari düzenlemelerinin tamamen veya kısmen uygulanmadığı veya farklı uygulandığı, ekonomik açıdan teşvik edilen yerler olarak tanımlanabilir.

4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca “Serbest Bölgeler”, Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçaları olmakla beraber; serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen; serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerler olarak tanımlanmıştır.

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu uyarınca “Serbest Bölgeler”, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve serbest dolaşımdaki eşyanın bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerler olarak tanımlanmıştır.

2.     Serbest bölgelerin kuruluş amaçları nelerdir?

3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun 1. maddesinde, bölgelerin kuruluş ve işletilme amaçları aşağıdaki gibi ifade edilmiştir:

·         İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek,

·         Doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak,

·         İşletmeleri ihracata yönlendirmek,

·         Uluslararası ticareti geliştirmek.

3.     Türkiye’de faaliyette bulunan serbest bölgeler hangileridir?

Marmara Bölgesi (7)

Ege Bölgesi(3)

Akdeniz Bölgesi (3)

Karadeniz Bölgesi (3)

Güneydoğu Anadolu Bölgesi (2)

İç Anadolu Bölgesi (1)

İstanbul Atatürk Havalimanı (AHL)

Ege

Mersin

Trabzon

Mardin

Kayseri

İstanbul Deri ve Endüstri

Denizli

Antalya

Rize

Gaziantep

 

İstanbul Trakya

İzmir Menemen Deri

Toros Adana Yumurtalık

Samsun

   

Avrupa

         

Kocaeli

         

Tübitak-Mam Teknoloji

         

Bursa

         

(Kaynak: www.dtm.gov.tr)

4.     2010 yılında serbest bölgelerin Türkiye ekonomisi üzerinde nasıl bir etkisi olmuştur?

Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre, Türkiye’deki serbest bölgelerin 2010 yılı ticaret hacmi yaklaşık 18,5 milyar dolar tutarındadır. Ticaret hacminin yaklaşık % 94’lük kısmını, sanayi ürünleri oluşturmaktadır.

Toplam ticaret hacminin % 41’lik kısmını Türkiye ile yapılan işlemler, % 36’lık kısmını OECD ve AB ülkeleri ile yapılan işlemler, kalan % 23’lük kısmını da diğer ülkelerle yapılan işlemler oluşturmaktadır.

Türkiye’de faaliyet gösteren serbest bölgelerde 2010 yılı sonu itibariyle yaklaşık 48.600 personel istihdam edilmektedir. Toplam istihdamın yaklaşık % 37’si Ege Serbest Bölgesi’ne aittir.

5.     Serbest bölgeler Türkiye gümrük bölgesi dışında mıdır?

Serbest Bölgeler Kanunu’nun geçici 6. maddesi uyarınca serbest bölgeler, Avrupa Birliği'ne tam üyeliğin gerçekleşeceği tarihe kadar, gümrük rejimleri açısından Türkiye Gümrük Bölgesi dışı, menşe hükümlerinin uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi sayılır.

6.     Serbest bölgelerde uygulanmayacak mevzuatlar hangileridir?

Aksi belirtilmedikçe ülke genelinde uygulanan mevzuat, serbest bölgelerde de uygulanacaktır.

Öte yandan 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu uyarınca bölgelerde uygulanmayacak mevzuat aşağıdaki gibidir:

·         Gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri,

·         4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun,

·         4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu,

·        5393 sayılı Belediye Kanunu’nun ölüm ve yangın halleri, kanalizasyonların inşa ve tamiri ile içme, kullanma, endüstri suyunu sağlamaya ve gaz, su, elektrik sarfiyatını denetlemeye yönelik maddeleri dışında kalan hükümleri,

·         5682 sayılı Pasaport Kanunu,

·        5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun,

·        Diğer kanunların 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’na aykırı hükümleri,

·         3218 Sayılı Kanun’un 5. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen işlemler, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri.

7.     Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılan ticaret, dış ticaret rejimine tabi midir?

Türkiye'den bölgeye sevk edilen mallar ile bölgeden Türkiye'ye sevk edilen mallar, dış ticaret rejimine tabi tutulur ve bu rejime göre ihraç/ithal edilmiş sayılır. Bir parti olarak toplam fatura bedeli 5.000 ABD doları veya karşılığı Türk lirasını geçmemek üzere Bölge Müdürlüğü onayı ile bölgeye getirilen, Türkiye çıkışlı, doğrudan bir üretimin girdisi olmaksızın, serbest bölgelerde tüketilmek veya kullanılmak üzere gönderilen bazı mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.

8.     Serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında yapılan ticaret, dış ticaret rejimine tabi midir?

Serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.

9.     Serbest bölgelerde kimler hangi faaliyetlerde bulunabilir?

Serbest bölgelerde; Yüksek Planlama Kurulunca uygun görülecek her türlü sınai, ticari ve hizmetle ilgili faaliyetler yapılabilir.

Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler, Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan ruhsat almak kaydıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunabilirler.

10.    “Faaliyet ruhsatı” almak için nasıl başvurulur?

Bölgede faaliyette bulunmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler "Faaliyet Ruhsatı" almak için "Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu" Bölge Müdürlüğüne tevdi ederler. "Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu" nun doldurulup doğrudan elden teslim edilmesi veya taahhütlü olarak posta yoluyla gönderilmesi ve faaliyet ruhsatı müracaat ücretinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Serbest Bölgeler Özel Hesabına yatırılmasıyla müracaat yapılmış olur.

11.    Faaliyet ruhsatı müracaatlarının değerlendirilmesinde dikkate alınan kriterler nelerdir?

Faaliyet ruhsatı müracaatlarının değerlendirilmesinde dikkate alınan ana hususlara aşağıda yer verilmiştir:

·         Faaliyetin üretim faaliyeti niteliğinde ve çoğunlukla yurtdışına satışa yönelik olması esastır.

·         Alım-satım faaliyetlerinde de yurtdışına satış esas olup, hammadde, ara malı ve yatırım malları öncelikli olmak üzere yurtiçine satışa da belli oranlarda izin verilebilir.

·         Müracaat konusu faaliyetin insan sağlığı ve çevre açısından zarar verici mahiyette olmaması; Genel Müdürlükçe belirlenecek hassas ürünleri kapsamaması ve yurtiçi piyasada yıkıcı ve haksız rekabete ortam sağlayıcı vasıfta olmaması nitelikleri aranır.

·         Faaliyetin; belli kapasitede istihdam yaratacak nitelikte olması, doğrudan yabancı yatırım niteliğinde olması, yeni ve/veya yüksek teknoloji içermesi, uluslararası ticareti destekleyecek bir hizmet mahiyetinde olması ve serbest bölgedeki sektörel ihtisaslaşma ve kümelenmeyle uyumlu olması hususları göz önünde bulundurulur.

·         Bölgenin fiziki ve altyapı imkânlarının, yapılması planlanan faaliyet için uygun olması şartı aranır.

·         Başvuru sahibi firma ile ortaklarının veya yeni kurulacak firma ortaklarının geçmiş performanslarının, müracaat formunda yer alan taahhüt niteliğindeki yatırım, üretim, ticaret ve sermaye büyüklüklerini doğrulayacak mahiyette olması gerekmektedir.

·         Bunlar dışında Türkiye ve dünyadaki genel ekonomik durum, iç ve dış piyasalardaki arz ve talep dengesindeki değişmeler ile rekabet gücünün korunması hususları göz önüne alınarak gerektiğinde ilave kriterler aranabilir.

12.    Faaliyet ruhsatının geçerlilik süresi ne kadardır?

Yatırımcı kullanıcıların faaliyet ruhsatı süresi; üretim faaliyetleri için 45 yıl, diğer faaliyet konuları için ise 30 yıldır. Kiracı kullanıcıların faaliyet ruhsatı süresi ise üretim faaliyetleri için 20 yıl, diğer faaliyet konuları için 15 yıldır.

13.    Ruhsat süresinin bitiminde faaliyetine devam etmek isteyen kullanıcılar ne yapmalıdır?

Faaliyet ruhsatı süresi bitmek üzere olan ve ara vermeksizin faaliyetine devam etmek isteyen kullanıcılar, faaliyet ruhsatı süresi dolmadan önce, Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği’nde belirtilen esaslar çerçevesinde müracaatta bulunurlar. Müracaatın uygun bulunması halinde, faaliyet ruhsatının sona erdiği tarihten itibaren başlamak üzere aynı numarayla yeni bir faaliyet ruhsatı düzenlenir.

14.    Kullanıcıların faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması ve faaliyet ruhsatının iptaline ilişkin esaslar nelerdir?

Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği’nin 14. maddesinde yer alan esaslara uyulmaması durumunda kullanıcıların faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması veya faaliyet ruhsatlarının iptali mümkündür.

15.    “Serbest Bölge İşlem Formu (SBİF)” nedir?

SBİF, serbest bölgede faaliyette bulunan kullanıcıların yurtdışına, yurtiçine veya serbest bölge içerisindeki kullanıcılara yaptıkları her türlü alım satım işlemi ile ilgili olarak düzenledikleri bir belgedir. Bölge içi mal satışlarında SBİF, hem alıcı hem de satıcı tarafından düzenlenmektedir.

16.    Serbest bölgelere mal giriş çıkışları nasıl düzenlenmektedir?  

 

Uygulama Yönetmeliği'nin 33. Maddesine istinaden, bölgelere mal giriş ve çıkışı, Serbest Bölgelere Mal Giriş Çıkışı konulu Genelge kapsamında yürütülür.

 

17.    Serbest bölgelerde imalatçı kullanıcılar ile 06.02.2004 tarihinden önce faaliyet ruhsatı alan kullanıcılar tarafından gerçekleştirilen mal hareketlerine ilişkin özel hesap ücreti uygulaması genel olarak nasıldır?

Yurtdışından bölgeye getirilen malların CIF değeri üzerinden binde 1, bölgeden Türkiye'ye çıkarılan malların FOB değerleri üzerinden binde 9 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

Kapalı alan inşaatının tamamlanması, ek yatırım yapılması, üretim konusunda faaliyet ruhsatı sahibi kullanıcıların üretimde kullanacakları yatırım mallarının girişi, makine ve teçhizatın yenilenmesine ilişkin mal girişleri veya kapasite artırımına yönelik yeni makine, teçhizat ve ofis makineleri girişi yatırım ve tesis safhasında yapılan mal girişi olarak kabul edilir. Yatırım ve tesis safhasında kullanılmak üzere veya tevsi ve kapasite artırmak amacıyla yurtdışından veya bölge içinden satın alınan bu mallardan Özel Hesap Ücreti alınmaz.

18.    Serbest bölgelerde 06.02.2004 tarihinden sonra faaliyet ruhsatı alan imalatçı kullanıcıların dışındaki kullanıcılar tarafından gerçekleştirilen mal hareketlerine ilişkin özel hesap ücreti uygulaması nasıldır?

Bu kullanıcılar tarafından, yurtdışından bölgeye getirilen ve/veya bölgeden Türkiye'ye çıkarılan mallardan Özel Hesap Ücreti alınmaz.

Bu kullanıcılar tarafından, yatırım ve tesis safhasında veya tevsi ve kapasite artırmak amacıyla getirilenler de dahil olmak üzere yurtdışından getirilerek bölge içinde satılan malların CIF değeri üzerinden binde 1 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

06.02.2004 tarihinden önce ruhsat almış olup da bu tarihten sonra faaliyet ruhsatı süresini uzatan imalatçı kullanıcılar dışındaki kullanıcılar tarafından gerçekleştirilen mal hareketlerinde de aynı uygulama geçerlidir.

19.    Hem üretim hem de 06.02.2004 tarihinden sonra alım satım ruhsatı alan kullanıcılar tarafından gerçekleştirilen mal hareketlerine ilişkin özel hesap ücreti uygulaması nasıldır?

Üretim ruhsatı kapsamında Türkiye'den veya yurtdışından getirdiği mallardan ürettiği ürünlerini kendi bünyesinde bulunan alım satım ruhsatı kapsamına devretmesi ve alım satım ruhsatı kapsamında yurt içine satması halinde, yurtiçine satılan malların FOB değerleri üzerinden binde 9 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

Alım satım ruhsatı kapsamında binde 1 oranında ücret ödemeden yurtdışından getirdiği malı, kendi bünyesinde bulunan üretim ruhsatı kapsamına devretmesi halinde, bu malların CIF değeri üzerinden binde 1 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

20.    Serbest bölgelerde fason imalat, bakım onarım ve ileri derecede işçilik faaliyetlerine ilişkin özel hesap ücreti uygulaması genel olarak nasıldır?

Kullanıcının kendisine ait olan mallar için bölge dışında fason imalat veya ileri derecede işçilik işlemleri yaptırması halinde bu işlemlerden katma değer üzerinden binde 1 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

Kullanıcının kendisine ait olmayan, fason imalat, bakım-onarım faaliyetleri ve ileri derecede işçilik işlemleri amacıyla bölgeye geçici olarak getirdiği malların bölgeye giriş ve çıkışında Özel Hesap Ücreti alınmaz. Söz konusu malların bölgede işçilik gördükten sonra bölgeden nihai çıkışında bölgede yaratılan katma değer üzerinden binde 1 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

Kullanıcı firmalar arasında gerçekleşen ticaret kapsamında, fason imalat, bakım-onarım faaliyetleri ve ileri derecede işçilik işlemleri neticesinde bölgede yaratılan katma değer üzerinden binde 1 oranında Özel Hesap Ücreti alınır.

21.    Serbest bölgelerde ödemeler hangi para birimi ile yapılır?

Serbest bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır. Bakanlar Kurulu ödemelerin Türk lirası olarak yapılmasına da karar verebilir. Ancak, bölgede yatırım sırasındaki mal ve hizmet bedelleri ile işçi ücretleri ve kiralar Türk lirası üzerinden ödenebilir. Bölge Müdürlüğü ile bu bölgelerdeki diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlara bütün ödemeler Türk lirası ile yapılır.