IX. Kira gelirlerinin vergilendirilmesine ilişkin özet açıklama ve örnekler
A. Konut kira gelirlerinin beyanı
Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden 2022 yılında elde edilen kira gelirinin 9.500 TL’si gelir vergisinden istisnadır. Bu tutardan daha az bir gelir elde edildiği durumda beyanname verilmez.
Ancak istisna haddi üzerinde hasılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi hallerinde, bu istisnadan yararlanılması mümkün değildir. Ayrıca ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar da bu istisnadan faydalanamazlar.
Diğer taraftan 2022 yılında 9.500 TL’lik istisna tutarını aşan konut kira geliri elde edenlerden, beyana tabi olup olmadığına bakılmaksızın, elde ettikleri gelirlerin (ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlar) gayri safi tutarları toplamı 250.000 TL’yi aşanların da bu istisnadan yararlanabilmesi mümkün değildir.
İstisna hakkı olan mükellefler tarafından 2022 yılında istisna tutarını aşan konut kira geliri elde edilmesi durumunda, gayrisafi hasılattan önce istisna tutarı (9.500 TL) düşülmekte, daha sonra da kişi götürü gider usulünü seçmiş ise kalan kısmın %15’i gider olarak indirim konusu yapılmaktadır.
Gerçek gider usulünün seçilmiş olması halinde ise istisnadan sonra kalan kısımdan, sadece istisna dışındaki gayrisafi hasılata isabet eden giderler düşülebilmektedir. (Bu konuya ilişkin örnekli açıklamalar Rehber’in “VI/B. Gerçek gider yöntemi” başlıklı bölümünde yer almaktadır.)
Bu şekilde hesaplanan vergi matrahına, 2022 yılında geçerli olan gelir vergisi tarifesinde gösterilen vergi oranları uygulanmak suretiyle, ödenecek gelir vergisine ulaşılmaktadır.
Örnek 1
Mükellef (A) 2022 yılında, çalıştığı iş yerinden 120.000 TL ücret geliri elde etmiştir. İşveren tarafından ücret üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır. Bu kişi ayrıca 2022 yılında satın aldığı konutu 1 Ekim 2022 tarihinden itibaren aylık 3.000 TL’ye kiraya vermiştir. Beyana tabi başka bir geliri bulunmamaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- (A)’nın 2022 yılında tek işverenden elde ettiği ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri, 880.000 TL’nin altında olduğundan beyan edilmeyecektir.
- (A)’nın kiraya verdiği konuttan 2022 yılında elde ettiği 9.000 TL’lik (3.000 x 3) gelir, 9.500 TL’lik istisna tutarından düşüktür. Bundan dolayı 2022 yılında elde ettiği toplam gelirin, 250.000 TL’lik sınırı aşıp aşmadığının kontrolü yapılmayacaktır.
Sonuç olarak mükellef istisna haddi altında kalan 9.000 TL’lik konut kira geliri dolayısıyla beyanname vermeyecektir.
Örnek 2
Mükellef (B) 2022 yılında tek işverenden 150.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Aynı yıl, 12 aylık toplam 60.000 TL (5.000 x 12) konut kirası tahsil etmiştir. (B)’nin kiraya verdiği konuta ilişkin olarak 2022 yılında indirimi kabul edilebilir türden gerçek giderleri toplamı 24.000 TL’dir.
2021 yılında alıp kiraya verdiği söz konusu konuttan 2021 yılında tahsil ettiği kiraların beyanında gerçek gider yöntemini tercih etmiştir.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Mükellef (B)’nin 2022 yılında tek işverenden elde ettiği ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri, 880.000 TL’nin altında olduğundan beyan edilmeyecektir.
- 2022 yılında elde ettiği konut kira geliri 9.500 TL’lik istisna tutarından fazla olduğundan bu gelirin beyan edilmesi gerekmektedir.
- Beyana tabi olsun veya olmasın 2022 yılında elde edilen gelirler toplamı olan 210.000 TL (150.000 + 60.000), 2022 yılı için geçerli 250.000 TL’lik sınırı aşmadığından, kira gelirinin beyanı sırasında 9.500 TL’lik istisnadan yararlanılabilecektir.
- Mükellef (B) 2021 yılına ilişkin kira gelirini beyan ederken gerçek gider yöntemini seçmiş olduğundan, bu yıl gider yönteminin seçimi konusunda tamamen serbesttir. Gerçek veya götürü gider yöntemlerinden kendisi için avantajlı olan yönteme göre beyannamesini hazırlayabilir.
- Götürü gider yöntemini seçtiği durumda, kira gelirinden önce istisna tutarı (9.500 TL) düşecek kalan tutarın %15’ini gider olarak indirebilecektir.
- Gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde, sadece istisna dışındaki gayrisafi hasılata isabet eden giderleri düşebilecektir. Bu durumda gerçek gider tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır:
|
| İstisna düşüldükten sonraki gayrisafi hasılat |
|
| İndirilebilecek gider= | ------------------------------------------------------------- x | Gerçek giderler |
|
| Gayrisafi hasılat |
|
Mükellefin götürü ve gerçek gider usulünü seçmiş olması halinde vergi matrahları ile ödenecek gelir vergisi tutarları aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
Götürü gider usulü seçildiğinde vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 60.000 |
| İstisna tutar (-) | 9.500 |
| Kalan (60.000 - 9.500) | 50.500 |
| İndirilebilecek götürü gider (50.500 x %15) (-) | 7.575 |
| Gelir vergisi matrahı (50.500 - 7.575) | 42.925 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi 32.000 TL için 4.800 TL (42.925 - 32.000) x %20 = 2.185 TL | 6.985 |
Gerçek gider usulü seçildiğinde vergi hesabı
|
| 60.000 - 9.500 |
|
|
| İndirilebilecek gider= | ---------------------- x | 24.000 = | 20.200 TL |
|
| 60.000 |
|
|
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 60.000 |
| İstisna tutar (-) | 9.500 |
| Kalan (60.000 - 9.500) | 50.500 |
| İndirilebilecek gerçek giderler (-) | 20.200 |
| Gelir vergisi matrahı (50.500 - 20.200) | 30.300 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi %15 | 4.545 |
Örnek 3
Mükellef (C), sahibi bulunduğu 8 adet konuttan 2022 yılında 380.000 TL kira geliri elde etmiştir. Başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Konut kira geliri 2022 yılı için belirlenen 9.500 TL’lik istisna tutarından fazla olduğundan beyan edilmesi gerekmektedir.
- (C)’nin 2022 yılında elde ettiği 380.000 TL’lik konut kira geliri, 2022 yılı için geçerli olan 250.000 TL’lik sınırı aştığından, bu gelirin beyanında istisnadan yararlanması mümkün değildir.
- Götürü gider olarak kira gelirinin %15’ini indirebilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 380.000 |
| İstisna tutar (-) | --- |
| Kalan | 380.000 |
| Götürü gider (380.000 x %15) (-) | 57.000 |
| Gelir vergisi matrahı (380.000 - 57.000) | 323.000 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi 170.000 TL için 39.400 TL (323.000 - 137.000) x %35 = 53.550 TL | 92.950 |
Örnek 4
Mükellef (D) 1 Kasım 2022’de aylık 4.000 TL’ye kiraya verdiği konuttan 2022 yılında toplam 8.000 TL kira geliri elde etmiştir. Ayrıca tamamı stopaj yoluyla vergilendirilmiş 2.500 TL mevduat faizi ve tek işverenden 250.000 TL (yıllık) tutarında stopaja tabi tutulmuş ücret geliri de bulunmaktadır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- 2022 yılında tek işverenden elde edilen ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri 880.000 TL’nin altında olduğundan beyan edilmeyecektir.
- GVK geçici 67. madde kapsamında stopaj yoluyla vergilendirilmiş mevduat faizleri, tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmez.
- Elde edilen 8.000 TL’lik konut kira geliri 2022 yılı için geçerli olan 9.500 TL’lik istisna haddinin altında kaldığından bu gelir de beyan edilmeyecektir.
Örnek 5
Eşler %50 oranında ortak oldukları bir konutu aylık 4.400 TL’ye kiraya vermişlerdir. 2022 yılında bu konuttan toplam 52.800 TL (4.400 x 12) kira almışlardır. Her ikisi de emekli olan çiftin yıllık emekli maaşları 60.000’er TL’dir.). Başkaca geliri bulunmayan eşlerin ayrı ayrı verecekleri beyannamelerinde her ikisi de götürü gider yöntemini seçmişlerdir.
Beyana tabi olsun veya olmasın 2022 yılında her ikisinin de ayrı ayrı elde ettikleri 86.400 TL’lik (26.400 + 60.000) gelir,250.000 TL’lik sınırını aşmadığından, iki eş de kira gelirinin beyanı sırasında 9.500 TL’lik istisnadan yararlanabileceklerdir.
Buna göre her bir eş, gelir vergisi beyannamelerini ayrı ayrı olmak üzere aşağıdaki şekilde vereceklerdir.
| Gayrisafi hasılat (52.800 / 2) | 26.400 |
| İstisna tutar (-) | 9.500 |
| Kalan (26.400 - 9.500) | 16.900 |
| Götürü gider (16.900 x %15) (-) | 2.535 |
| Gelir vergisi matrahı (16.900 - 2.535) | 14.365 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (%15) | 2.154,75 |
B. İş yeri kira gelirlerinin beyanı
Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olmak şartıyla, beyana tabi menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için her yıl için belirlenen “beyan sınırı” söz konusudur. Bu sınır ilgili yıl gelir vergisi tarifesinin 2. gelir dilimidir. Buna göre 2022 yılında elde edilen söz konusu gelirler için beyan sınırı 70.000 TL olarak uygulanmaktadır.
2022 yılında, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplamı 70.000 TL’nin altında ise iş yeri kira gelirinin beyan edilmesine gerek yoktur. Bu tutarın aşılması durumunda ise geliri elde eden kişinin tercihi doğrultusunda götürü veya gerçek gider yöntemlerinden biri seçilerek safi irat bulunacak ve üzerinden gelir vergisi tarifesine göre gelir vergisi hesaplanacaktır.
İş yeri kira gelirlerinde herhangi bir istisna uygulaması söz konusu olmadığından, gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda, giderin tamamının indirilmesi mümkündür.
Yukarıdaki şekilde hesaplanan ve beyan sınırını aşan gelirin, beyan edilmesi durumunda, beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden, kiracı tarafından yıl içerisinde kesilen vergiler (tevkifat) mahsup edilir.
Vergi kesintisine ve istisna uygulamasına konu olmayan kira gelirlerinde (örneğin basit usuldeki mükellefe kiraya verilen iş yerinden elde edilen kira gelirleri) ise söz konusu beyan sınırı 3.800 TL olarak uygulanmaktadır. 2022 yılında bu tutarı aşan iş yeri kira gelirlerinin (tevkifata tabi olmayan) tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Örnek 6
Gerçek kişi (F) alışveriş merkezindeki dükkânını bir anonim şirkete kiraya vermiştir. Kira tutarı 2022 yılı için aylık net 10.800 TL olarak belirlenmiş ve bu tutarlar kiracı tarafından mal sahibinin banka hesabına her ayın ilk 3 günü içerisinde düzenli olarak yatırılmıştır.
Kiracı şirket tarafından ödenen kiralar %20 oranına göre brütleştirilmiş, bulunan tutarlar üzerinden kesilen vergiler (tevkifat) vergi dairesine yatırılmıştır. Vergilerin ödendiğine dair belgeler mal sahibine verilmiştir.
Gerçek kişi (F) tarafından söz konusu dükkân 2021 yılında alınmış ve 2021 yılı safi irat hesaplanması sırasında “götürü gider” yöntemi kullanılmıştır.
Brüt kira ve tevkifat tutarlarının hesabı
Net ödenen tutarın brüt tutarını bulmak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır:
|
| Net tutar |
| Brüt tutar = | ----------------------- |
|
| (1 - tevkifat oranı) |
Yıllık net kira tutarı = 10.800 x 12 = 129.600 TL
|
| 129.600 | 129.600 |
|
| Yıllık brüt kira tutarı = | -------------- = | ------------ = | 162.000 TL |
|
| (1 - 0,20) | 0,80 |
|
Kesilen vergi (tevkifat) tutarı = 162.000 x %20 = 32.400 TL
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Gerçek kişi (F) tarafından 2022 yılında elde edilen 162.000 TL’lik brüt iş yeri kirası, 2022 yılı için belirlenen 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından, tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
- Mükellefler tarafından gayrimenkul sermaye iratlarının beyanı sırasında götürü gider yönteminin seçilmesi durumunda bu usulden 2 yıl dönülememektedir. (F) 2021 yılında “götürü gider” yöntemini seçmiş olduğundan, 2022 yılında, gerçek gider yöntemine göre daha fazla indirebileceği bir gider olsa dahi, yine “götürü gider” yöntemini seçmek zorundadır. Bu yöntemde kira gelirinin %15’ini gider olarak indirebilecektir.
- Beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden, kiracı şirket tarafından yıl içerisinde kesilen 32.400 TL tutarındaki vergiler (tevkifat) mahsup edilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| İş yeri kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 162.000 |
| İstisna tutar (-) (İş yeri olduğu için) | --- |
| Kalan tutar | 162.000 |
| İndirilebilecek giderler (162.000 x %15) (-) | 24.300 |
| Gelir vergisi matrahı (162.000 - 24.300) | 137.700 |
| Hesaplanan gelir vergisi 70.000 TL için 12.400 TL (137.700 - 70.000) x %27 = 18.279 TL | 30.679 |
| Yıl içerisinde kesinti yolu ile ödenen vergiler (-) | 32.400 |
| Ödenecek gelir vergisi (30.679 - 32.400) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (32.400 - 30.679) | 1.721 |
Örnek 7
Gerçek kişi (G) sahip olduğu gayrimenkulü iş yeri olarak bir ticari işletmeye kiraya vermiştir. Kira tutarı 2022 yılı için aylık net 10.000 TL olarak belirlenmiştir. Kiracı en son Mayıs 2022 kirasını ödemiş ve ay sonunda dükkânı boşaltmıştır. Dükkân, 2022 sonuna kadar kiraya verilememiştir. Mal sahibinin başka bir geliri bulunmamaktadır.
Kiracı, aylık ödemeleri yaparken ayrıca kira tutarlarını %20 oranına göre brütleştirmiş ve bulunan tutarlar üzerinden kestiği vergileri (tevkifat) vergi dairesine yatırmıştır. Vergilerin ödendiğine dair belgeler mal sahibine verilmiştir.
Brütleştirme ve tevkifat hesabı
Yüzde 20 tevkifat oranına göre 2022 yılında (5 aylık) elde edilen iş yeri kira gelirinin brüt tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
|
| 50.000 | 50.000 |
|
| Yıllık brüt kira = | -------------- = | ----------- = | 62.500 TL |
|
| (1 - 0,20) | 0,80 |
|
Kesilen vergi (tevkifat) tutarı = 62.500 x %20 = 12.500 TL
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
Gerçek kişi (G)’nin 2022 yılında elde ettiği ve kiracı tarafından vergi kesintisine tabi tutulmuş olan 62.500 TL’lik brüt iş yeri kirası, 2022 yılı için belirlenen 70.000 TL’lik beyan sınırının altında kaldığından gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Kaynakta kesilen (tevkif edilen) 12.500 TL’lik vergi nihai vergi olarak kabul edilmektedir.
Örnek 8
Emekli (H) sahip olduğu gayrimenkulü, kazancı basit usulde tespit edilen bir mükellefe iş yeri olarak aylık 800 TL’ye kiraya vermiştir. Bu işlemden dolayı 2022 yılında 9.600 TL (800 x 12) kira geliri elde etmiştir. Kiracı tarafından kira ödenirken herhangi bir vergi kesintisi (tevkifat) yapılmamıştır.
Mal sahibinin emekli maaşı ile bu kiradan başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır (götürü gider yöntemi kullanılacaktır).
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin iş yerleri için ödedikleri kiradan tevkifat yapma (vergi kesme) zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu yüzden söz konusu kiracı da kirasını öderken vergi kesintisi yapmamıştır.
- İş yeri kira gelirleri için geçerli olan 70.000 TL’lik beyan sınırı, kiracı tarafından vergi kesintisi yapılmış olan kiralar için geçerlidir. Bu nedenle vergi kesintisine tabi olmayan iş yeri kira gelirleri için bu beyan sınırından yararlanılması mümkün değildir. 2022 yılında tevkifata tabi olmayan iş yeri kira gelirlerinde beyan sınırı 3.800 TL olarak uygulanmaktadır.
- Emekli (H) tarafından 2022 yılında elde edilen 9.600 TL’lik iş yeri kirası, aynı yıl için belirlenen 3.800 TL’lik beyan sınırını aştığından, tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| İş yeri kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 9.600 |
| İstisna tutar (-) (İş yeri olduğu için) | --- |
| Kalan tutar | 9.600 |
| İndirilebilecek giderler (9.600 x %15) (-) | 1.440 |
| Gelir vergisi matrahı (9.600 - 1.440) | 8.160 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (%15) | 1.224 |
C. Konut ve iş yerinden elde edilen kira gelirlerinin beyanı
Hem konuttan hem de iş yerinden kira alınması durumunda öncelikle konut kirasının beyan edilip edilmeyeceği kontrol edilmelidir. Buna göre, istisna uygulaması kapsamında olan mükelleflerin, 2022 yılında tahsil ettikleri konut kira bedelleri 9.500 TL’den fazla ise bu tutarı aşan gelirin beyan edilmesi gerekmektedir.
İstisnayı aşan konut kira geliri ile tevkifata tabi tutulmuş olan iş yeri kira gelirinin brüt tutarının toplamı 70.000 TL’lik beyan sınırını aşıyorsa, bu beyannameye iş yeri kira gelirinin de dâhil edilmesi gerekmektedir.Toplam 70.000 TL’den az ise sadece konut kira geliri beyan edilecek, iş yeri kira geliri beyannameye dâhil edilmeyecektir.
İstisna uygulamasından yararlanabilecek olan mükelleflerce konuttan elde edilen kira gelirinin 9.500 TL’den az olması durumunda ise bu kez sadece iş yerinden elde edilen tevkifata tabi tutulmuş kira gelirinin brüt tutarı 70.000 TL ile karşılaştırılacaktır. Bu tutardan daha az bir gelir elde edilmesi durumunda iş yeri kira geliri de beyan edilmeyecek, 70.000 TL’den fazla olması durumunda ise sadece iş yeri kira geliri beyan edilecektir.
Yukarıdaki istisna veya beyan sınırını aşan kira gelirleri dolayısıyla beyanname verilmesi durumunda, geliri elde eden kişinin tercihi doğrultusunda götürü veya gerçek gider yöntemlerinden biri seçilerek safi irat bulunacak ve üzerinden gelir vergisi tarifesine göre gelir vergisi hesaplanacaktır.
İş yeri kira gelirlerinin beyanı sırasında beyanname üzerinde hesaplanan vergiden, kiracı tarafından yıl içerisinde kesilen vergiler (tevkifat) mahsup edilecektir.
Örnek 9
Gerçek kişi (İ)’nin 2022 yılında elde ettiği kira gelirleri, bu gelirler üzerinden ilgili kişi veya kurumlarca yapılan stopaj tutarları ve elde edilen net gelirlere ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir. Bu kişinin başka bir geliri ve kiraya ilişkin belgeli gideri bulunmamaktadır (götürü gider yöntemi kullanılacaktır).
| Gelir türü | Brüt kira (TL) | Stopaj (TL) | Net kira (TL) |
| Konut kira geliri | 24.000 | --- | 24.000 |
| İş yeri kira geliri | 60.000 | 12.000 | 48.000 |
| Toplam | 84.000 | 12.000 | 72.000 |
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Konut olarak kiraya verilen gayrimenkulden 2022 yılında elde edilen 24.000 TL’lik kira geliri, 9.500 TL’lik istisna tutarından fazla olduğundan, istisnayı aşan tutarın beyan edilmesi gerekmektedir.
- 2022 yılında elde edilen gelirler toplamı olan 84.000 TL, 2022 yılı için geçerli olan 250.000 TL’lik sınırı aşmadığından, konut kira gelirinin beyanı sırasında 9.500 TL’lik istisnadan yararlanılabilecektir.
- Götürü gider olarak kira gelirinin %15’ini indirebilecektir.
Beyan sınırı ile karşılaştırma
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 24.000 |
| İstisna tutar (-) | 9.500 |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri (1) | 14.500 |
| Brüt iş yeri kira geliri (2) | 60.000 |
| Beyan sınırı ile karşılaştırılacak toplam gelir (1+2) | 74.500 |
İş yerinden elde edilen stopaj yoluyla vergilendirilmiş (brüt) kira tutarı, tek başına, 2022 yılında 70.000 TL olarak uygulanan beyan sınırının altında kalmaktadır. Ancak iş yeri kira gelirinin beyannameye dâhil edilip edilmeyeceğinin tespiti sırasında, stopaj yolu ile vergilendirilmiş olan iş yeri kira geliri (brüt) ile istisna sonrası kalan konut kira gelirinin toplamının dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre 74.500 TL (14.500 + 60.000), 2022 yılı için belirlenen 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından, konut kira geliri dolayısıyla verilen beyannameye, iş yeri kirası da dâhil edilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 24.000 |
| İstisna tutar (-) | 9.500 |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri (24.000 - 9.500) | 14.500 |
| Brüt iş yeri kira geliri | 60.000 |
| Toplam GMSİ (14.500 + 60.000) | 74.500 |
| Götürü gider (74.500 x %15) (-) | 11.175 |
| Gelir vergisi matrahı (74.500 - 11.175) | 63.325 |
| Hesaplanan gelir vergisi 32.000 TL için 4.800 TL (63.325 - 32.000) x %20 = 6.265 TL | 11.065 |
| Yıl içerisinde kesinti yolu ile ödenen vergiler (tevkifat) (-) | 12.000 |
| Ödenecek gelir vergisi (11.065 - 12.000) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (12.000 - 11.065) | 935 |
Örnek 10
Serbest meslek erbabı (J) 2022 yılında serbest meslek faaliyeti kapsamında 160.000 TL tahsil etmiş ve bu tutar üzerinden ödemeyi yapanlarca %20 oranında 32.000 TL (160.000 x %20) vergi kesintisi (tevkifat) yapılmıştır. Mükellefin bu faaliyeti ile ilgili olarak yapmış olduğu ve GVK’nın 68. maddesi kapsamında indirebileceği giderleri 50.000 TL’dir.
(J) ayrıca konut olarak kiraya verdiği gayrimenkulden 2022 yılında 36.000 TL ve iş yeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulden de 2022/1-8 döneminde brüt 48.000 TL kira geliri elde etmiştir. Kiracı tarafından iş yeri için söz konusu dönemde ödenen kiralar üzerinden 9.600 TL (48.000 x %20) gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır. 8. aydan yıl sonuna kadar iş yeri boş kalmıştır. Kira gelirlerinin beyanında götürü gider yöntemini kullanacaktır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Mükellef (J) serbest meslek kazancını beyan etmek zorundadır. Serbest meslek erbabı olduğu için konut kira gelirleri için uygulanan 9.500 TL’lik istisnadan da yararlanamaz.
- Mükellef (J) tarafından konut ve brüt iş yeri kira gelirlerinin toplamı olan 84.000 TL’lik (36.000 + 48.000) gayrimenkul sermaye iradının da serbest meslek faaliyeti dolayısıyla verilen beyannameye dâhil edilmesi gerekmektedir.
- Götürü gider olarak konut ve iş yeri kira gelirinin %15’ini indirebilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 36.000 |
| İstisna tutar (-) | --- |
| İstisna sonrası konut kirası | 36.000 |
| İş yeri kira bedeli (Brüt) | 48.000 |
| Toplam GMSİ (36.000 + 48.000) | 84.000 |
| Götürü gider (84.000 x %15) (-) | 12.600 |
| Beyana tabi gayrimenkul sermaye iradı (84.000 - 12.600) | 71.400 |
| Beyana tabi serbest meslek kazancı (160.000 - 50.000) | 110.000 |
| Gelir vergisi matrahı (71.400 + 110.000) | 181.400 |
| Hesaplanan gelir vergisi 170.000 TL için 39.400 TL (181.400 - 170.000) x %35 = 3.990 TL | 43.390 |
| Mahsup edilecek vergiler (32.000 + 9.600) (-) | 41.600 |
| Ödenecek gelir vergisi (43.390 - 41.600) | 1.790 |
D. Kira geliri ve menkul sermaye iradının beyanı
2022 yılında 70.000 TL olarak uygulanan “beyan sınırı”, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olmak şartıyla; beyana tabi menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplamı için geçerlidir. Başka bir anlatımla beyan sınırı ile karşılaştırma yapılırken, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan gayrimenkul sermaye iratları ile beyana tabi menkul sermaye iratlarının toplamının dikkate alınması gerekmektedir.
Örnek 11
- Mükellef (K) 2021 yılında satın aldığı gayrimenkulü aynı yıl iş yeri olarak bir şirkete kiraya vermiş, 2021 yılında elde ettiği kira gelirini beyan ederken “götürü gider” yöntemini seçmiştir. 2022 yılı için söz konusu iş yerinin kirası aylık brüt 8.000 TL olarak belirlenmiştir. Kiracı, Ocak-Ağustos 2022 döneminde ödediği kiralar üzerinden %20 oranında (aylık 1.600 TL) tevkifat yapmış ve ilgili ay başlarında net 6.400 TL mal sahibinin hesabına yatırmıştır. İş yeri 1 Eylül’den itibaren yıl sonuna kadar boş kalmıştır.
- (K) ayrıca elinde bulundurduğu (Y) A.Ş. hisse senetlerinden 2022/Nisan ayında 80.000 TL tutarında brüt kâr payı (temettü) elde etmiştir. (Y) A.Ş. tarafından bu kâr dağıtımı sırasında brüt kâr payı üzerinden %10* oranında vergi kesintisi yapılmış, kesinti sonrası kalan 72.000 TL tutarındaki net kâr payı (K)’nin banka hesabına yatırılmıştır.
* Yüzde 15 olarak uygulanan bu oran 4936 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (RG: 22.12.2021) ile 22.12.2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere %10’a düşürülmüştür.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- Mükellefler tarafından kira gelirlerinin beyanı sırasında götürü gider yönteminin seçilmesi durumunda bu usulden 2 yıl dönülememektedir. (K), 2021 yılında “götürü gider” yöntemini seçmiş olduğundan, 2022 yılında, gerçek gider usulüne göre daha fazla indirebileceği bir gider olsa dahi, yine “götürü gider” yöntemini seçmek zorundadır. Bu yöntemde kira gelirinin %15’ini gider olarak indirebilecektir.
- Hisse senetlerinden elde edilen brüt temettü gelirlerinin %50’si gelir vergisinden istisnadır. Bu gelirlerin yarısı istisna olarak değerlendirildikten sonra kalan tutar, stopaja tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte 2022 yılı için geçerli olan 70.000 TL’lik beyan sınırı ile karşılaştırılır. 70.000 TL’lik beyan sınırından daha az ise beyan edilmesine gerek yoktur. Fazla olduğu takdirde, istisna sonrası kâr payı tutarının tamamının beyan edilmesi gerekir.
Beyan sınırı ile karşılaştırma
| Brüt temettü tutarı | 80.000 |
| İstisna tutar (80.000 / 2) (-) | 40.000 |
| İstisna sonrası kalan temettü (MSİ) (1) | 40.000 |
| Yıllık brüt iş yeri kira geliri (8.000 x 8) (GMSİ) (2) | 64.000 |
| Beyan sınırı ile karşılaştırılacak toplam gelir (1+2) | 104.000 |
Tek tek bakıldığında, brüt iş yeri kira gelirinin de istisna sonrası kalan temettü gelirinin de 70.000 TL’lik beyan sınırının altında olduğu görülmektedir. Ancak bu gelirlerin beyannameye dâhil edilip edilmeyeceğinin tespiti sırasında, yukarıdaki şekilde hesaplanan toplam tutarın (104.000 TL) dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre 104.000 TL, 2022 yılı için belirlenen 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından, bu iki gelirin de beyannameye dâhil edilmesi gerekmektedir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Yıllık brüt iş yeri kira geliri (GMSİ) | 64.000 |
| İstisna tutar (-) (İş yeri olduğu için) | --- |
| Kalan kira geliri | 64.000 |
| Götürü gider (64.000 x %15) (-) | 9.600 |
| Beyana tabi GMSİ (64.000 - 9.600) | 54.400 |
| İstisna sonrası kalan brüt temettü (MSİ) | 40.000 |
| Gelir vergisi matrahı (54.400 + 40.000) | 94.400 |
| Hesaplanan gelir vergisi 70.000 TL için 12.400 TL (94.400 - 70.000) x %27 = 6.588 TL | 18.988 |
| Yıl içerisinde kesinti yoluyla ödenen vergiler (-) - İş yeri kirasından (64.000 x %20 = 12.800 TL) - Kâr payından (80.000 x %10 = 8.000 TL) | 20.800 |
| Ödenecek gelir vergisi (18.988 - 20.800) | 0 |
| İade alınacak gelir vergisi (20.800 - 18.988) | 1.812 |
E. Özel okul ücreti ve sağlık sigorta primlerinin beyannamede indirimi
Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. maddesinde, gelir türüne bakılmaksızın beyannamede bildirilen gelirden yapılacak indirimler sayılmıştır. Bunlardan biri de eğitim harcamalarıdır. Eğitim harcamalarının;
- Türkiye’de yapılması,
- Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi,
- Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması,
şartlarıyla indirimi mümkün bulunmaktadır.
Bir diğer indirim ise beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını (2022’de 68.850 TL) aşmamak şartıyla, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile sağlık, ölüm, kaza, hastalık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleridir. Ancak ödenen bu primlerin beyannamede indirim olarak dikkate alınabilmesi için ücret geliri elde edenlerin ücretlerinden indirilmemiş olması gerektiği de unutulmamalıdır.
Diğer indirim kalemlerine ilişkin açıklamalar Rehber’in “VIII/D. Beyanname üzerinde yararlanılabilecek indirimler” başlıklı bölümünde dikkatinize sunulmaktadır.
Örnek 12
Mükellef (L) 2022 yılında stopaj yoluyla vergilendirilmiş brüt 240.000 TL tutarında mevduat faizi elde etmiştir. Ayrıca konut olarak aylık 4.000 TL’den kiraya verdiği gayrimenkulden de aynı yıl 48.000 TL (4.000 x 12) kira almıştır. Başka geliri olmayan (L), beyan sırasında götürü gider yöntemini kullanmaktadır.
(L) aynı yıl Türkiye’deki bir özel okulda okuyan çocuğu için 35.000 TL okul ücreti ödemiştir. Özel okul kurumlar vergisi mükellefidir ve faturası alınmıştır. Ayrıca aynı yılda kendisi, eşi ve çocukları için 8.000 TL tutarında sağlık sigortası primi ödemiştir. Ödenen primler ücretin safi tutarının tespitinde indirim olarak dikkate alınmamıştır.
Gelirlerin beyanına ilişkin açıklamalar
- 2022 yılında elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan mevduat faizleri, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
- Konut olarak kiraya verilen gayrimenkulden (L)’nin 2022 yılında elde ettiği kira geliri, 9.500 TL’lik istisna tutarından fazla olduğundan beyan edilmesi gerekmektedir.
- Beyana tabi olsun veya olmasın 2022 yılında elde edilen gelirlerin toplamı olan 288.000 TL (240.000 + 48.000), 2022 yılı için geçerli olan 250.000 TL’lik sınırı aştığından, kira gelirinin beyanı sırasında 9.500 TL’lik istisnadan yararlanılamayacaktır.
- Götürü gider olarak kira gelirinin %15’ini indirebilecektir.
Beyannamede indirimler
- Mükellef (L) tarafından ödenen 35.000 TL’lik okul ücreti yukarıda sayılan şartları taşıdığından beyan edilen gelirin %10’u ile sınırlı olmak şartıyla, beyanname üzerinde beyan edilen gelirden indirilebilecektir.
- Ödenen 8.000 TL’lik sağlık sigortası primi 2022 yılında uygulanan yıllık asgari ücret tutarından (68.850 TL) az olduğundan, beyan edilen gelirin %15’ine kadar olan kısmı, beyanname üzerinde beyan edilen gelirden indirilebilecektir.
Gelirin beyanı ve ödenecek vergi hesabı
| Konut kira bedeli (Gayrisafi hasılat) | 48.000 |
| İstisna tutar (-) | --- |
| İstisna sonrası kalan konut kira geliri | 48.000 |
| Götürü gider (48.000 x %15) (-) | 7.200 |
| Beyan edilecek gayrimenkul sermaye iradı (48.000 - 7.200) | 40.800 |
| Diğer indirimler (-) - Eğitim masrafları (40.800 x %10 = 4.080) - Sağlık sigortası (40.800 x %15 = 6.120) | 10.200 |
| Gelir vergisi matrahı (40.800 - 10.200) | 30.600 |
| Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (%15) | 4.590 |
   |