Page 3 - VGKasim_2018

Gelir Vergisi Kanunu’nda mukimlik, Kanun’un “Türkiye’de Örneğin, Türkiye’de baraj işi yapan bir inşaat şirketine 1
yerleşme” başlıklı 4. maddesinde düzenlenmiştir: yıllık süre ile Türkiye’de çalışması için atanan genel müdürün
durumunda, her ne kadar süre 1 yıl ve görev genel müdürlük
Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır: olarak tanımlanmış olsa da mahiyeti itibarıyla durum belli ve
geçici bir işin değil, mutat bir mesleğin Türkiye’de icrasıdır. Genel
1. İkametgahı Türkiye'de bulunanlar (İkametgah, Kanunu müdürlük, kişi Türkiye’den ayrıldığında ortadan kalkabilecek bir
Medeninin 19'uncu ve müteakip maddelerinde yazılı olan iş değildir, bir pozisyondur ve geçici niteliği haiz değildir.
yerlerdir);
Öte yandan, aynı şirketin baraj inşaatında türbin montajı
2. Bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla ile görevli bir uzmanın 7 ay için Türkiye’ye getirildiğini
oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez.) düşünelim. Kişinin yapacağı iş, barajın türbin montajı ile
sınırlı olduğundan, çerçevesi çizilmiş “belli” ve hizmetin ifası
Aynı Kanun’un 3. maddesinde ise şöyle denilmiştir: sonucu ortadan kalkacak olması nedeniyle “geçici” bir iş olarak
nitelendirilebilecektir.
Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde
ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler: Yukarıda anılan hükümler, kişinin Türk gelir vergisi mevzuatı
uyarınca mukimliğinin tespiti için değerlendirilecek hükümlerdir.
1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar; Ancak bir de karşı ülkelerin kendi yerel mevzuatlarının da işin
içine girdiği durumlar söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla,
2. Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de uluslararası görevlendirmelerde yerel mevzuatlara göre
bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, yapılan mukimlik değerlendirmelerinde, 3 ayrı senaryo ortaya
müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı çıkabilmektedir.
memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden,
bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları 1- Kişilerin, yerel mevzuatlar dikkate alındığında iki ülkede de
dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi mukim sayılmaları,
tutulmuş bulunanlar, mezkûr kazanç ve iratları üzerinden ayrıca 2- Kişilerin, yerel mevzuatlar dikkate alındığında yalnızca bir
vergilendirilmezler.) ülkede mukim sayılmaları,
3- Kişilerin, yerel mevzuatlar dikkate alındığında iki ülkede de
Türkiye’deki yerel vergi mevzuatı açısından “tam mükellef”in, mukim sayılmamaları.
yani dünya üzerinde elde ettikleri tüm gelirler üzerinden,
Türkiye’de vergi vermeye mecbur olan kimselerin sınırları Yukarıdaki sıradan bağımsız bakarsak, 2. senaryoda herhangi
yukarıda anılan maddelerle belirlenmiştir. Öte yandan kanun bir çakışma söz konusu olmadığı için kişinin mukim olduğu ülke
koyucu, kimlerin Türkiye’de yerleşmiş sayılmayacağını (dar kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. 3. senaryoda ise durum çifte
mükellef) takip eden maddelerle hüküm altına almıştır.
vergilendirmeyi önleme anlaşmasının konusuna girmemektedir,
zira çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasının konusuna
3. maddede yer alan “6 aydan fazla süreyle Türkiye’de girebilmek için kişilerin anlaşmaya taraf olan devletlerden en
kalanların yerleşik sayılması” kuralına 5. madde ile istisna az birinin mukimi olmaları gerekmektedir. Bu durumda çifte
getirilmiş ve aşağıda sayılan yabancıların memlekette altı aydan vergilendirmeyi önleme anlaşması yokmuş gibi davranılır.
fazla kalsalar dahi, yerleşmiş sayılmayacakları belirtilmiştir:
Ancak durum eğer 1. senaryodaki gibiyse, ortada bir çifte
Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen;
mukimlik sorunu mevcuttur ve bu sorunun çözüm yeri iki ülke
arasında akdedilmiş çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması
• İş adamları, olacaktır. Türkiye’nin akdettiği tüm anlaşmalarda mukimlik 4.
• İlim ve fen adamları, maddede düzenlenmiştir. Bu maddede, sorunun çözümü için
• Uzmanlar, belirlenmiş, birbirini takip eden 5 kıstas mevcuttur. Kişinin
• Memurlar, nerede mukim olduğuna, bu 5 kıstası takip ederek karar vermek
• Basın ve yayın muhabirleri, gerekmektedir:
• Durumu sayılanlara benzeyen kimseler. 1. Daimi ev kriteri: Kişi, daimi evinin bulunduğu devletin
mukimi sayılır. Her iki devlette de daimi ev varsa 2. kıstasa,
Aşağıdaki nedenlerle Türkiye’de bulunan kişiler: her ikisinde de yoksa 3. kıstasa geçilir.

• Tahsil, 2. Sosyal ve ekonomik ilişki kriteri: Kişinin sosyal ve
• Tedavi, ekonomik ilişkilerinin daha yoğun olduğu devlet, hayati
• Seyahat, menfaatlerin merkezi olan devlettir. Bunun tespiti için de
• İstirahat. ailenin hangi devlette yaşadığı, kişinin yatırımlarının nerede
yoğunlaştığı vb. pek çok durum değerlendirilir. Tespitin
yapılamadığı durumda, 3. kıstasa geçilir.
İlk kısımda belirtilen “belli ve geçici iş” kavramının epey sınırlı bir
çerçevesi olduğunu belirtmekte fayda var. Bu kavram esasında
tanımlanmış ve süreyle sınırlandırılmış bir işi/görevi değil, 3. Kalmayı adet edinilen ev kriteri: Kişi basit bir matematik
fakat yapıldığında ortadan kalkacak bir işi nitelemek amacıyla hesabıyla hangi devlette daha fazla kaldıysa, o ülkenin
kullanılmaktadır. mukimi olarak değerlendirilir, eşitlik vb. durumlarda
4. kritere geçilir.
Kasım 2018 3