Skip to Content

Son dönemde yürürlüğe konulan dış ticarette korunma önlemleri

Aynur Çürgüç Kumcuoğlu

Giriş

2014 yılının sonunda açıklanan Orta Vadeli Program (OVP) ile 2015-2017 döneminde ithalata bağımlılığın azaltılıp, katma değeri yüksek olan ürünlerin ihracatının arttırılarak Türkiye dış ticaret cari açığının azaltılması hedeflenmiştir. Bu amacın gerçekleştirilmesi için 2015 yılında ithalatta koruma önlemleri arttırılmıştır.

Bu yazıda, özellikle 2015 yılında sıkça kullanılan dış ticarette korunma önlemlerinden, ek mali yükümlülük, anti-damping vergisi ve gözetim uygulamasına yer verilmektedir.

Ek mali yükümlülük nedir?

Ek mali yükümlülük (EMY), 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'a dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında konulan ek yükümlülüklerdir.

EMY uygulamasında, ülke ayrımı yapılmamaktadır. Ancak, yayımlanan Karar ile tarife kontenjanı uygulanacak ülkelere yer verilmektedir. Tarife kontenjanı kapsamında Ekonomi Bakanlığınca (İthalat Genel Müdürlüğü) düzenlenecek ithalat lisansı ile Kararda yer verilen ülkelerden yapılacak ithalatta EMY uygulanmamaktadır.

2015 yılında yürürlüğe giren EMY detayı aşağıdaki gibidir:

Resmi Gazete Tarihi

BKK No

Yürürlük Tarihi

Ürün Cinsi

EMY

07.07.2015

2015/7751

06.08.2015

Duvar kağıtları ve benzeri duvar kaplamaları

5-4 ABD Doları/Kg

28.08.2015*

2015/6**

28.08.2015

Çekme ve üfleme cam ile float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış cam (plaka halinde),absorblayıcı (emici) veya yansıtıcı ya da yansıtıcı olmayan bir tabakası olsun olmasın, fakat başka şekilde işlenmemiş)

60-50 ABD Doları/Brüt Ton

*Mükerrer Resmi Gazete

**Tebliğ

Anti-damping vergisi nedir?

Anti-damping vergisi, 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca, yerli ithalatçıların başvuruları üzerine İthalatta Haksız Rekabeti Değerlendirme Kurulu tarafından yapılan soruşturma sonucunda, Bakanlıkça onaylanan dampinge konu edildiği belirlenen malın ithalatının sebep olduğu zarara karşı bir üretim dalının korunması amacıyla damping marjı kadar alınan dampinge karşı vergidir.

Anti-damping vergisi genellikle belli ülkelerden veya üreticilerden yapılan ithalatlarda uygulanır. Anti-damping konusu eşyanın söz konusu ülke menşeli olmadığını kanıtlamak için gümrük beyannamesinin tescili esnasında menşe belgesi ibraz edilmesi gerekmektedir.

2015 yılında uygulamaya konulan anti-damping vergileri aşağıdaki gibidir:

Resmi Gazete Tarihi

Tebliğ No

Yürürlük Tarihi

Ürün Cinsi

Ülkeler

21.01.2015

2015/3

21.01.2015

Sentetik filament iplikten dokunmuş mensucatın giyim için kullanılanları

Çin, Tayvan, Güney Kore, Malezya, Tayland

12.04.2015

2015/9

12.04.2015

Yalnız, poliüretanla kaplanmış, sıvanmış veya lamine edilmiş dokumaya elverişli suni ve sentetik liflerden m2 ağırlığı 150 gr'ı geçen dokunmamış mensucat

Çin

17.04.2015

2015/6

17.04.2015

Diğer çapa makineleri

Çin

17.04.2015

2015/8

17.04.2015

Sentetik ve suni devamsız liflerden iplikler

Çin, Hindistan, Endonezya

10.05.2015

2015/11

10.05.2015

Destekli ve kaynaklı halkalı zincirler

Çin

23.05.2015

2015/12

23.05.2015

Yalnız 8509.40 gümrük tarife pozisyonlu gıda maddelerini öğütücüler ve karıştırıcılarda kullanılan kesici, doğrayıcı, öğütücü veya karıştırıcı uçlar

Çin

23.05.2015

2015/16

23.05.2015

Emniyet camları (temperlenmiş veya lamine edilmiş)

Çin, İsrail

13.06.2015

2015/21

13.06.2015

Laminat Parkeler

Almanya

13.06.2015

2015/22

13.06.2015

Vulkanize edilmiş kauçuktan iplik ve ipler

Malezya

27.06.2015

2015/23

27.06.2015

Renksiz düz cam

İsrail

10.07.2015

2015/24

10.07.2015

Yalnız süspansiyon tipi polivinil klorür

ABD, Almanya

14.07.2015

2015/28

14.07.2015

Birinci elyaf yüzey (kraftlayner) kağıtları

ABD

16.07.2015

2015/30

16.07.2015

Topuzlu kapı kilidi (elektromekanik olanlar hariç), diğer kapı kilitleri (elektromekanik olanlar hariç), yalnız kapı kilitleri için silindir – bareller ile kilit kasası

Çin

24.07.2015

2015/35

24.07.2015

Bisikletlerde kullanılan kauçuktan yeni iç/dış lastikler

Çin, Hindistan, Tayland, Endonezya, Malezya

25.07.2015

2015/34

25.07.2015

Motosiklet iç ve dış lastikleri

Çin, Endonezya, Tayland, Malezya

22.08.2015

2015/39

22.08.2015

Plastik maddelerden olan sıvı mürekkepli bilyalı kalemler

Çin

22.08.2015

2015/40

22.08.2015

Sentetik veya suni devamsız liflerden dokunmuş mensucat

Bulgaristan, Polonya

22.08.2015

2015/41

22.08.2015

Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat

Bulgaristan

22.08.2015

2015/5

22.08.2015

Cam elyafı takviye malzemeleri (cam elyafı)

Çin

28.08.2015*

2015/37

28.08.2015

Sıcak haddelenmiş yassı çelik

Slovakya, Rusya, Japonya, Çin

16.09.2015

2015/43

16.09.2015

PET filmler

Hindistan

16.09.2015

2015/44

16.09.2015

Yalnız net 13 kg ve altındaki kaynak makineleri

Çin

*Damping teminat olarak alınacaktır.

İthalatta gözetim uygulaması nedir?

2004/7304 sayılı İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar uyarınca, İthalat Genel Müdürlüğü tarafından bir malın ithalatında gözetim uygulanmasına başvuru üzerine veya re'sen yapılacak bir değerlendirme sonucunda karar verilmektedir. Bu kararın verilmesinde, ilgili ürüne ilişkin ithalatın gelişimi, ithal şartları ve ithalatın yerli üreticiler üzerindeki etkisi dikkate alınmaktadır.

Gözetim uygulaması, belirlenen birim gümrük kıymetinin altında birim kıymete sahip olan eşyalar içindir. Öte yandan, bu uygulama ülke ayrımı yapılmaksızın gerçekleştirilmektedir. Belirlenen birim kıymetin altındaki eşyaların ithalatında Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenecek gözetim belgesi aranmaktadır. Ancak, eşyanın kıymetinin ilgili Tebliğ'de belirtilen birim kıymetin üstünde beyan edilmesi durumunda gözetim belgesine gerek kalmaksızın ithalat gerçekleştirilebilmektedir.

2015 yılında yayımlanan gözetim uygulanacak eşyalar aşağıdaki gibidir:

Resmi Gazete Tarihi

Tebliğ No

Yürürlük Tarihi

Ürün Cinsi

Ülkeler

18.02.2015*

2013/1

20.03.2015

Kapı

Tüm ülkeler

01.04.2015*

2009/8

01.04.2015

Ayçiçeği tohumu, unu, yağı

Tüm ülkeler

11.04.2015

2015/1

11.05.2015

Diğer çapa makineleri

Tüm ülkeler

22.04.2015

2015/2

22.04.2015

Alçak yoğunluk polietilen

İran

22.05.2015

2015/3

22.05.2015

Bioryante polietilen tereftalat film

Tüm ülkeler

26.06.2015*

2004/20

26.06.2015

Demir veya çelikten vidalar, civatalar, somunlar, tirfonlar, çengelli vidalar, perçin çivileri, pimler, kamalar, rondelalar

Tüm ülkeler

02.07.2015

2015/4

01.08.2015

Poli(metil metakrilik)ten olanlar

Tüm ülkeler

08.08.2015

2015/5

15.08.2015

Mopedler, skuterler

Tüm ülkeler

22.08.2015

2015/7

22.08.2015

Demir veya çelikten demetlenmiş teller (toron), halat ve kablolar

Tüm ülkeler

22.08.2015

2010/9

22.08.2015

Adi metallerden aletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları

Tüm ülkeler

22.08.2015*

2013/6

22.08.2015

Elektrik süpürgeleri, su ısıtıcıları, buharlı ütüler, kahve ve çay makinaları

Tüm ülkeler

28.08.2015**

2015/6

27.09.2015

Baskı ve yazı kağıtları

Tüm ülkeler

28.08.2015**

2010/5

27.09.2015

PVC yer kaplamaları

Tüm ülkeler

*Önceki tebliğde yapılan değişiklik

**Mükerrer Resmi Gazete

Sonuç ve değerlendirme

Orta Vadeli Program çerçevesinde birçok ithalatta korunma önlemi hayata geçirilmiştir. Özellikle dış ticaret açığını azaltmak için yürürlüğe konulan bu uygulamaların ne denli başarılı olduğunu ölçmek için dış ticaret verilerini incelemek yararlı olacaktır.

TÜİK tarafından açıklanan Ocak-Ağustos ayları arasında gerçekleşen dış ticaret rakamlarına göre 2015 yılında, 2014 yılına oranla dış ticaret açığı % 16,9 azalmış ve ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 2 oranında artmıştır.

   

İhracat (FOB)

İthalat (CIF)

Dış ticaret dengesi

İhracatın ithalatı karşılama oranı (%)

Aylar

Yıl

Değer

Değişim

Değer

Değişim

Değer

Değişim

   

Milyon $

(%)

Milyon $

(%)

Milyon $

(%)

Ocak-Ağustos

2014

104 799

 

159 224

 

-54 425

 

65,8

2015

95 674

-8,7

140 916

-11,5

-45 242

-16,9

67,9


Bu noktada dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da, ihracatın 9 milyar $ azalırken ithalatın 19 milyar $ azalmasıdır. Dış ticarette, ithalat ürünlerimizin % 90'ının ara mal ve hammadde olduğu dikkate alındığında, ithalat rakamlarımızdaki azalışın ihracatı daha az etkilediğini söyleyebiliriz.

TÜİK'in 2015 Ocak-Ağustos verileri dikkate alındığında 2014 yılına oranla cari açığın azalmasında dış ticaret politikalarının etkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.


Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.'ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.