Son dönemde yürürlüğe konulan dış ticarette korunma önlemleri
Aynur Çürgüç Kumcuoğlu
Giriş
2014 yılının sonunda açıklanan Orta Vadeli Program (OVP) ile 2015-2017 döneminde ithalata bağımlılığın azaltılıp, katma değeri yüksek olan ürünlerin ihracatının arttırılarak Türkiye dış ticaret cari açığının azaltılması hedeflenmiştir. Bu amacın gerçekleştirilmesi için 2015 yılında ithalatta koruma önlemleri arttırılmıştır.
Bu yazıda, özellikle 2015 yılında sıkça kullanılan dış ticarette korunma önlemlerinden, ek mali yükümlülük, anti-damping vergisi ve gözetim uygulamasına yer verilmektedir.
Ek mali yükümlülük nedir?
Ek mali yükümlülük (EMY), 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'a dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında konulan ek yükümlülüklerdir.
EMY uygulamasında, ülke ayrımı yapılmamaktadır. Ancak, yayımlanan Karar ile tarife kontenjanı uygulanacak ülkelere yer verilmektedir. Tarife kontenjanı kapsamında Ekonomi Bakanlığınca (İthalat Genel Müdürlüğü) düzenlenecek ithalat lisansı ile Kararda yer verilen ülkelerden yapılacak ithalatta EMY uygulanmamaktadır.
2015 yılında yürürlüğe giren EMY detayı aşağıdaki gibidir:
Resmi Gazete Tarihi | BKK No | Yürürlük Tarihi | Ürün Cinsi | EMY |
07.07.2015 | 2015/7751 | 06.08.2015 | Duvar kağıtları ve benzeri duvar kaplamaları | 5-4 ABD Doları/Kg |
28.08.2015* | 2015/6** | 28.08.2015 | Çekme ve üfleme cam ile float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış cam (plaka halinde),absorblayıcı (emici) veya yansıtıcı ya da yansıtıcı olmayan bir tabakası olsun olmasın, fakat başka şekilde işlenmemiş) | 60-50 ABD Doları/Brüt Ton |
*Mükerrer Resmi Gazete
**Tebliğ
Anti-damping vergisi nedir?
Anti-damping vergisi, 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun uyarınca, yerli ithalatçıların başvuruları üzerine İthalatta Haksız Rekabeti Değerlendirme Kurulu tarafından yapılan soruşturma sonucunda, Bakanlıkça onaylanan dampinge konu edildiği belirlenen malın ithalatının sebep olduğu zarara karşı bir üretim dalının korunması amacıyla damping marjı kadar alınan dampinge karşı vergidir.
Anti-damping vergisi genellikle belli ülkelerden veya üreticilerden yapılan ithalatlarda uygulanır. Anti-damping konusu eşyanın söz konusu ülke menşeli olmadığını kanıtlamak için gümrük beyannamesinin tescili esnasında menşe belgesi ibraz edilmesi gerekmektedir.
2015 yılında uygulamaya konulan anti-damping vergileri aşağıdaki gibidir:
Resmi Gazete Tarihi | Tebliğ No | Yürürlük Tarihi | Ürün Cinsi | Ülkeler |
21.01.2015 | 2015/3 | 21.01.2015 | Sentetik filament iplikten dokunmuş mensucatın giyim için kullanılanları | Çin, Tayvan, Güney Kore, Malezya, Tayland |
12.04.2015 | 2015/9 | 12.04.2015 | Yalnız, poliüretanla kaplanmış, sıvanmış veya lamine edilmiş dokumaya elverişli suni ve sentetik liflerden m2 ağırlığı 150 gr'ı geçen dokunmamış mensucat | Çin |
17.04.2015 | 2015/6 | 17.04.2015 | Diğer çapa makineleri | Çin |
17.04.2015 | 2015/8 | 17.04.2015 | Sentetik ve suni devamsız liflerden iplikler | Çin, Hindistan, Endonezya |
10.05.2015 | 2015/11 | 10.05.2015 | Destekli ve kaynaklı halkalı zincirler | Çin |
23.05.2015 | 2015/12 | 23.05.2015 | Yalnız 8509.40 gümrük tarife pozisyonlu gıda maddelerini öğütücüler ve karıştırıcılarda kullanılan kesici, doğrayıcı, öğütücü veya karıştırıcı uçlar | Çin |
23.05.2015 | 2015/16 | 23.05.2015 | Emniyet camları (temperlenmiş veya lamine edilmiş) | Çin, İsrail |
13.06.2015 | 2015/21 | 13.06.2015 | Laminat Parkeler | Almanya |
13.06.2015 | 2015/22 | 13.06.2015 | Vulkanize edilmiş kauçuktan iplik ve ipler | Malezya |
27.06.2015 | 2015/23 | 27.06.2015 | Renksiz düz cam | İsrail |
10.07.2015 | 2015/24 | 10.07.2015 | Yalnız süspansiyon tipi polivinil klorür | ABD, Almanya |
14.07.2015 | 2015/28 | 14.07.2015 | Birinci elyaf yüzey (kraftlayner) kağıtları | ABD |
16.07.2015 | 2015/30 | 16.07.2015 | Topuzlu kapı kilidi (elektromekanik olanlar hariç), diğer kapı kilitleri (elektromekanik olanlar hariç), yalnız kapı kilitleri için silindir – bareller ile kilit kasası | Çin |
24.07.2015 | 2015/35 | 24.07.2015 | Bisikletlerde kullanılan kauçuktan yeni iç/dış lastikler | Çin, Hindistan, Tayland, Endonezya, Malezya |
25.07.2015 | 2015/34 | 25.07.2015 | Motosiklet iç ve dış lastikleri | Çin, Endonezya, Tayland, Malezya |
22.08.2015 | 2015/39 | 22.08.2015 | Plastik maddelerden olan sıvı mürekkepli bilyalı kalemler | Çin |
22.08.2015 | 2015/40 | 22.08.2015 | Sentetik veya suni devamsız liflerden dokunmuş mensucat | Bulgaristan, Polonya |
22.08.2015 | 2015/41 | 22.08.2015 | Sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat | Bulgaristan |
22.08.2015 | 2015/5 | 22.08.2015 | Cam elyafı takviye malzemeleri (cam elyafı) | Çin |
28.08.2015* | 2015/37 | 28.08.2015 | Sıcak haddelenmiş yassı çelik | Slovakya, Rusya, Japonya, Çin |
16.09.2015 | 2015/43 | 16.09.2015 | PET filmler | Hindistan |
16.09.2015 | 2015/44 | 16.09.2015 | Yalnız net 13 kg ve altındaki kaynak makineleri | Çin |
*Damping teminat olarak alınacaktır.
İthalatta gözetim uygulaması nedir?
2004/7304 sayılı İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar uyarınca, İthalat Genel Müdürlüğü tarafından bir malın ithalatında gözetim uygulanmasına başvuru üzerine veya re'sen yapılacak bir değerlendirme sonucunda karar verilmektedir. Bu kararın verilmesinde, ilgili ürüne ilişkin ithalatın gelişimi, ithal şartları ve ithalatın yerli üreticiler üzerindeki etkisi dikkate alınmaktadır.
Gözetim uygulaması, belirlenen birim gümrük kıymetinin altında birim kıymete sahip olan eşyalar içindir. Öte yandan, bu uygulama ülke ayrımı yapılmaksızın gerçekleştirilmektedir. Belirlenen birim kıymetin altındaki eşyaların ithalatında Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenecek gözetim belgesi aranmaktadır. Ancak, eşyanın kıymetinin ilgili Tebliğ'de belirtilen birim kıymetin üstünde beyan edilmesi durumunda gözetim belgesine gerek kalmaksızın ithalat gerçekleştirilebilmektedir.
2015 yılında yayımlanan gözetim uygulanacak eşyalar aşağıdaki gibidir:
Resmi Gazete Tarihi | Tebliğ No | Yürürlük Tarihi | Ürün Cinsi | Ülkeler |
18.02.2015* | 2013/1 | 20.03.2015 | Kapı | Tüm ülkeler |
01.04.2015* | 2009/8 | 01.04.2015 | Ayçiçeği tohumu, unu, yağı | Tüm ülkeler |
11.04.2015 | 2015/1 | 11.05.2015 | Diğer çapa makineleri | Tüm ülkeler |
22.04.2015 | 2015/2 | 22.04.2015 | Alçak yoğunluk polietilen | İran |
22.05.2015 | 2015/3 | 22.05.2015 | Bioryante polietilen tereftalat film | Tüm ülkeler |
26.06.2015* | 2004/20 | 26.06.2015 | Demir veya çelikten vidalar, civatalar, somunlar, tirfonlar, çengelli vidalar, perçin çivileri, pimler, kamalar, rondelalar | Tüm ülkeler |
02.07.2015 | 2015/4 | 01.08.2015 | Poli(metil metakrilik)ten olanlar | Tüm ülkeler |
08.08.2015 | 2015/5 | 15.08.2015 | Mopedler, skuterler | Tüm ülkeler |
22.08.2015 | 2015/7 | 22.08.2015 | Demir veya çelikten demetlenmiş teller (toron), halat ve kablolar | Tüm ülkeler |
22.08.2015 | 2010/9 | 22.08.2015 | Adi metallerden aletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları | Tüm ülkeler |
22.08.2015* | 2013/6 | 22.08.2015 | Elektrik süpürgeleri, su ısıtıcıları, buharlı ütüler, kahve ve çay makinaları | Tüm ülkeler |
28.08.2015** | 2015/6 | 27.09.2015 | Baskı ve yazı kağıtları | Tüm ülkeler |
28.08.2015** | 2010/5 | 27.09.2015 | PVC yer kaplamaları | Tüm ülkeler |
*Önceki tebliğde yapılan değişiklik
**Mükerrer Resmi Gazete
Sonuç ve değerlendirme
Orta Vadeli Program çerçevesinde birçok ithalatta korunma önlemi hayata geçirilmiştir. Özellikle dış ticaret açığını azaltmak için yürürlüğe konulan bu uygulamaların ne denli başarılı olduğunu ölçmek için dış ticaret verilerini incelemek yararlı olacaktır.
TÜİK tarafından açıklanan Ocak-Ağustos ayları arasında gerçekleşen dış ticaret rakamlarına göre 2015 yılında, 2014 yılına oranla dış ticaret açığı % 16,9 azalmış ve ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 2 oranında artmıştır.
İhracat (FOB) | İthalat (CIF) | Dış ticaret dengesi | İhracatın ithalatı karşılama oranı (%) | |||||
Aylar | Yıl | Değer | Değişim | Değer | Değişim | Değer | Değişim | |
Milyon $ | (%) | Milyon $ | (%) | Milyon $ | (%) | |||
Ocak-Ağustos | 2014 | 104 799 | 159 224 | -54 425 | 65,8 | |||
2015 | 95 674 | -8,7 | 140 916 | -11,5 | -45 242 | -16,9 | 67,9 |
Bu noktada dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da, ihracatın 9 milyar $ azalırken ithalatın 19 milyar $ azalmasıdır. Dış ticarette, ithalat ürünlerimizin % 90'ının ara mal ve hammadde olduğu dikkate alındığında, ithalat rakamlarımızdaki azalışın ihracatı daha az etkilediğini söyleyebiliriz.
TÜİK'in 2015 Ocak-Ağustos verileri dikkate alındığında 2014 yılına oranla cari açığın azalmasında dış ticaret politikalarının etkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.'ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.