Skip to Content

Doğrudan satış yönteminde ithal eşyanın gümrük kıymeti

Ebru Çakmak

Giriş

9 Temmuz 2015 tarihinde yayımlanan 2015/7 sayılı Genelge ile doğrudan satış yönteminde toplam satış hasılatının bir bölümünün yurt dışı edilmesinin ithal eşyanın gümrük kıymetini etkilemesi konusu gündeme getirilmiştir.

İlgili Genelge kapsamında, doğrudan satış yönteminde, toplam satış hasılatının bir bölümünün sistem gereği olarak satıcıya veya yurt dışındaki satıcıyla bağlantılı kişilere aktarıldığı belirtilmiştir. Buna göre, alıcının ithal ettiği eşyaların satış hasılatına göre belirlenen tutarın, yurt dışına gideceği bilinirken, ithalat birim fiyatları da buna göre belirlenmektedir. Öte yandan, ilgili ödemeler, hem satışın gerçekleştirildiği ülkedeki kişilere hem de başka ülkelerdeki kişilere yapılabilmektedir.

Bu yazıda, doğrudan satış kapsamında yurt içindeki satıcıya ya da yurt dışına intikal eden ödemelerin gümrük kıymetine eklenmesi için sağlaması gereken koşullara yer verilmiştir.

Doğrudan satış tekniği nedir?

Hiçbir aracının kullanılmadığı doğrudan satış yönteminde, ürün veya hizmet satış temsilcisi, dağıtıcı, distribütör tarafından tüketiciye sunulmaktadır. Bu yöntem kapsamında, perakende satış mağazaları gibi sabit bir yer kullanılmayarak; satış, dağıtıcının internet sitesi, telefon, kapıdan kapıya satış, ev ya da iş yerlerinde ürün tanıtımları şeklinde yapılabilmektedir.

Satışı gerçekleştiren temsilciler, şirket çalışanları olmayıp, komisyon karşılığında ürün pazarlaması ve satışını gerçekleştiren bağımsız kişilerdir.

Doğrudan satış tekniğinin en çok kullanıldığı sektörler arasında kozmetik, sağlık ürünleri ile ev dekorasyonu gelmektedir. Ancak mutfak ürünleri, mücevher, giyim, organik bahçe malzemeleri ve spa ürünleri gibi çeşitli sektörlerde de doğrudan satış tekniğinin yoğun bir biçimde kullanıldığı görülmektedir.

Doğrudan satış tekniği, kullandığı pazarlama yöntemi açısından iki gruba ayrılmaktadır: Tek katmanlı (single-level) ve çok katmanlı (multi-level). Tek katmanlı satış tekniğinde, satış temsilcisi yalnızca kendi yaptığı satışlar üzerinden gelir elde ederken; daha yaygın olan çok katmanlı satış tekniğinde, satış temsilcisi, hem kendi hem de sponsor olduğu ya da şirket bünyesine kazandırdığı temsilcilerin yaptığı satışlar üzerinden kazanç elde etmektedir. Buna göre, "bonus" ya da "komisyon" adı altında yapılan ödemeler doğrudan satış tekniğinin bir parçasını oluşturmaktadır.

İthal eşyanın gümrük kıymeti belirlenirken dikkat edilecek hususlar

4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 24'üncü maddesi uyarınca, ithalatta Gümrük İdaresine bildirilerek üzerinden gümrük vergilerinin tahakkukuna konu edilecek olan eşyanın gümrük kıymeti, satış bedeli olarak tanımlanmaktadır.

İthal eşyası için bu kıymet, 27'nci maddede belirtilen ek giderlerin eklenmesi ve 28'inci maddede hüküm altına alınan kıymete dahil edilmemesi gereken giderlerin çıkarılması sonucunda, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatı ifade etmektedir.

Kanun'un 24'üncü maddesinin 3-(a) bendinde, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamı olduğu ifade edilmiştir. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsamaktadır.

Öte yandan, 24'üncü maddenin 1-(c) bendinde, eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde; ithal eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27'nci madde hükümlerine göre ilave yapılacağı belirtilmiştir.

Konu ile ilgili olarak, 27'nci maddede ise ithal eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına yapılacak ilaveler konusunda aşağıdaki hükme yer verilmiştir:

"d) İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hâsılanın, doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmı;"

Ödemelerin ithal eşya ile ilgili olması ve satış koşulu olarak yapılması

İthal eşyasının gümrük kıymeti belirlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar göz önüne alındığında iki etkenin öne çıktığı görülmektedir:

  • İthal eşyası ile ilgili olması,
  • Ödeminin satıcı veya satıcı yararına üçüncü bir kişiye yapılması.


Satıcıya ya da satıcı yararına yapılan ödemelerin ithal eşyası ile ilgili olması durumunda, bu tutarın şüphesiz gümrük kıymetine eklenmesi gerekmektedir. Ancak, doğrudan satış yöntemi kapsamında yapılan ödemelerin, ithalattan ziyade bir pazarlama faaliyeti olması ve direkt olarak ithal eşyası ile ilişkilendirilmemesi sebebiyle bu şartı sağlamadığı görülmektedir.

Öte yandan, gümrük kıymeti ile ilgili olarak, ödeme ile ithal eşyası arasında bir bağlantının ya da ilişkinin olması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken tutar, ihracatçı ve ithalatçı arasındaki bir edim ya da vazgeçilmez bir unsur olmalıdır. Ancak, doğrudan satış yönteminde, yurt dışına ödemeyi gerçekleştiren kişi ile ithalatçı farklı kişiler olmakta; ödeme ile ithalat arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Öyle ki, doğrudan satış yöntemi dikkatle incelendiğinde, gelir elde eden satış temsilcisinin satıcı ya da satıcı ile bağlantılı diğer kişileri yaptığı ödemenin, bu sistemin bir gereği olduğu; ithalat sürecinin ana unsuru olmadığı anlaşılmaktadır.

Sonuç

Doğrudan satış yönteminde, toplam satış hasılatının bir bölümü sistem gereği olarak satıcıya veya yurt dışındaki satıcıyla bağlantılı kişilere aktarılmaktadır.

Gümrük tekniği açısından, eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde, ilgili tutarın ithal eşyanın kıymetine de eklenmesi gerekmektedir.

Ancak, ödemenin "ithal eşya ile ilgili olması" ya da "satıcı ya da satıcı yararına yapılması" şartlarından en az birinin ispatlanamaması durumunda, ilgili tutarın gümrük kıymetine eklenmesi gerekmemektedir. Çünkü doğrudan satış tekniği kapsamında yurt dışındaki temsilcilere ödenen tutarların ithal edilen eşyanın gümrük kıymetine eklenmesi için ithal eşyası ile temsilcilere yapılan bonus ödemeleri arasındaki ilişkinin açık ve net olarak ortaya konulması gerekmektedir.

Kaynakça:

What is Direct Selling?, http://www.directselling411.com/about-direct-selling/

Can You Really Make Money In Direct Sales, http://www.forbes.com/sites/nextavenue/2013/04/01/can-you-really-make-money-in-direct-sales/

 

 

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.'ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.