VII. Kira gelirlerinin beyanı ve vergilendirilmesi
80. Kira gelirleri ne zaman beyan edilir?
Gerçek kişiler elde ettikleri gayrimenkul sermaye iradını (kira gelirini), varsa diğer gelirleri ile birlikte geliri elde ettikleri yılı izleyen Mart ayının 1-25. günleri arasında yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorundadırlar. Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinin de; ilki Mart ayının sonuna, ikincisi Temmuz ayının sonuna kadar olmak üzere iki eşit taksitte ödenmesi gerekir.
Buna göre 2012 yılında elde edilen kira gelirlerinin 1-25 Mart 2013 tarihleri arasında beyan edilmesi gerekmektedir.
81. Kira gelirine ilişkin beyanname hangi vergi dairesine verilir?
Gelir vergisi açısından temel kural, beyannamenin, geliri elde eden kişinin ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesine verilmesidir. 2012 yılında elde edilen kira gelirlerine ilişkin beyannamenin de, geliri elde edenin başkaca beyana tabi bir geliri yoksa, ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.
Türk Medeni Kanunu'nun 19. maddesindeki "yerleşim yerinin tekliği" ilkesi doğrultusunda Adres Kayıt Sistemi'nde kişinin "Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası" ile eşleştirilen tek bir yerleşim yeri adresi (ikametgâh) bulunmaktadır. Kira gelirlerine ilişkin beyannamenin "Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi" kullanılarak verilmesi halinde, sistem Adres Kayıt Sistemi'nden mükellefin girilen T.C. kimlik numarasına göre sorgulama yapmaktadır. Bu sorgulama sonucunda tespit edilen adrese göre mükellefin vergi dairesi belirlenmektedir. İlk mükellefiyette de T.C. kimlik numarasına göre sistem tarafından mükellefin adres ve vergi dairesi bilgileri ekrana yansıtılmakta, beyannamenin onaylanması ile birlikte mükellef adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
Başkaca beyana tabi bir gelirinin bulunması durumunda ise kira gelirlerinin "Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi" kullanılarak beyan edilmesi imkanı bulunmamaktadır. Bu durumda diğer gelirlerin beyan edildiği vergi dairesine verilecek olan beyannameye, kira gelirlerinin de dahil edilmesi gerekmektedir.
82. Eşlerin kira gelirleri için ayrı beyanname mi vermek gerekir?
Eşlerin, ayrı ayrı ya da ortaklaşa sahip oldukları gayrimenkullerden elde ettikleri kira gelirlerini, yukarıda belirtilen usul ve esaslar dahilinde ayrı ayrı verecekleri beyannamelerle beyan etmeleri gerekmektedir. Bu beyanlar sırasında, istisna ve beyan sınırlarının aşılıp aşılmadığı eşler için ayrı ayrı dikkate alınabilecektir.
83. Yıllık gelir vergisi beyannamesinde hangi indirimler yapılabilir?
Gelir Vergisi Kanunu'nun 89. maddesinde, gelir vergisi matrahının tespitinde, yıllık gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden bazı indirimlerin yapılabilmesine izin verilmiştir. Bunlardan bazıları aşağıda yer almaktadır:
a. Beyan edilen gelirin % 10'unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta primleri için, beyan edilen gelirin % 5'ini) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları (2012'de yıllık asgari ücret tutarı 10.962 TL'dir),
b. Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları,
c. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5'ini aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar,
d. Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve 100 yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı,
e. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı,
f. Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz karşılığı yapılan aynî ve nakdi bağışların tamamı,
g. İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneği'ne ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti'ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı.
84. Beyannamenin doldurulması sırasında dikkat edilecek hususlar nelerdir?
Kira gelirlerine ilişkin gelir vergisi beyannamesinin vergi dairesine elden verilmesi veya postayla gönderilmesi halinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
a. Beyanname bir örnek doldurulur,
b. Beyannamenin doldurması sırasında, siyah ya da mavi tükenmez kalem kullanılmalıdır,
c. Beyanname büyük matbaa harfleri ile doldurulmalıdır,
d. Beyanname mükellef tarafından imzalanmalıdır,
e. Beyanname üzerinde silinti ve kazıntı bulunmamalıdır,
f. Alfabetik karakterler sola, sayısal karakterler sağa yanaşık olarak yazılmalıdır,
g. Mükellefle ilgili bilgiler beyannameye doğru aktarılmalıdır.
Beyanname ile ilgili olarak ödenmesi gereken 39,65 TL tutarındaki damga vergisi, vergi dairesince düzenlenecek tahakkuk fişi üzerinde gösterilecektir.
85. Beyannamenin elden verilmesi şart mı, postayla veya internetten verilemiyor mu?
Kira gelirlerine ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesi vergi dairesine gidilerek elden veya beyanname düzenleme programı kullanılarak da verilebilir.
Bu beyannamelerin posta ile gönderilmesi de mümkündür. Taahhütlü posta ile gönderilmesi halinde, beyanname verme tarihi olarak, beyannamenin postaya verildiği tarih kabul edilmektedir. Beyannamenin adi posta ile gönderilmesi halinde ise beyannamenin vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarih, beyannamenin verilme tarihi olarak kabul edilmektedir.
Postadaki gecikmelerden kaynaklanacak sorunlarla karşılaşmamak için, yıllık gelir vergisi beyannamelerinin posta ile gönderilmesi sırasında taahhütlü posta usulünün tercih edilmesinde yarar vardır.
Diğer taraftan sadece kira geliri elde eden mükellefler "Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi"ni kullanarak vergi dairesine gitmeden de beyannamelerini verebilmektedirler.
86. Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi nedir?
"Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi"; kira geliri elde eden mükellefler için Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından önceden hazırlanarak internet ortamında mükelleflerin onayına sunulan beyanname sistemidir. Bu beyannamelerdeki bilgiler MERNİS, banka, PTT, sigorta şirketleri, tapu gibi kurum ve kuruluşlardan Gelir İdaresi Başkanlığının veri tabanına aktarılmaktadır.
Sistemden sadece kira geliri olanlar faydalanabilirler. Kira geliri dışında ticari, zirai veya serbest meslek kazancı ile menkul sermaye iradı gibi gelir unsurlarından kazanç ve irat elde eden mükellefler, bu sistemden beyanname veremezler.
2012 yılına ilişkin kira gelirlerinin beyanı sırasında da kullanılabilecek olan sisteme;
- İnternet Vergi Dairesi şifresi kullanılarak (Şifre yoksa, herhangi bir vergi dairesine kimlikle başvurularak ücretsiz olarak alınabilir.) veya
- Kişiye özel hazırlanmış güvenlik soruları (T.C. kimlik numarası, nüfus cüzdanı seri ve no bilgisi gibi) cevaplanarak giriş yapılabilir.
Kira geliri yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da bu sistemden yararlanabilirler. Bu kişiler tarafından internet vergi dairesinde hazırlanan kira beyannamesi elektronik ortamda onaylandığı anda, şahıs adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir. Bu sistem kullanılarak internet üzerinden beyanname onaylanıp gönderilmesi durumunda tekrar vergi dairesine gidilmesine gerek bulunmamaktadır.
Sistemde mükellefin onayına sunulan bilgilerin eksik ya da hatalı olduğu tespit edildiğinde (örneğin tahsil edilen kira tutarı) düzeltme imkanı bulunmaktadır. Bu durumda beyannamenin, mükellef tarafından gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra onaylanması gerekmektedir. Her türlü vergi beyanında olduğu gibi mükellefin beyanı, düzeltilen ve onaylanan şekli olarak kabul edilmektedir.
Onaylanan kira beyanına ilişkin ödemeler anlaşmalı bankalardan veya tüm vergi dairelerinden yapılabilir. Ayrıca internet bankacılığı kullanılarak da vergi borcu ödenebilir.
Sistemi kullanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Beyannameler vergi dairesine gidilerek elden verilebileceği gibi, postayla gönderilmesi veya beyanname düzenleme programı kullanılarak verilmesi de mümkündür.
"Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi"ne https://intvd.gib.gov.tr/kirabeyan/ adresinden ulaşılabilir.
87. Beyan edilen gelir üzerinden ödenecek verginin oranı nedir?
Gelir vergisi artan oranlı bir vergidir. 2012 yılında elde edilen gelirlerle ilgili olarak 1-25 Mart 2013 tarihleri arasında beyanname verilmesi durumunda, vergi aşağıdaki gelir vergisi tarifesine göre hesaplanacaktır. (Ücret gelirleri hariç)
| Gelir dilimi | Vergi oranı |
| 10.000 TL'ye kadar | % 15 |
| 25.000 TL'nin 10.000 TL'si için 1.500 TL, fazlası | % 20 |
| 58.000 TL'nin 25.000 TL'si için 4.500 TL, fazlası | % 27 |
| 58.000 TL'den fazlasının 58.000 TL'si için 13.410 TL, fazlası | % 35 |
88. Hesaplanan gelir vergisi, ne zaman ve kaç taksitte ödenir?
Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinin ilk taksitinin Mart ayının sonuna, ikinci taksitinin ise Temmuz ayının sonuna kadar olmak üzere iki eşit taksitte ödenmesi gerekir.
Buna göre 2012 yılına ilişkin beyan edilen gelirler üzerinden hesaplanan gelir vergisinin;
- İlk taksitinin 1 Nisan 2013 Pazartesi gününe (31 Mart Pazar gününe geldiği için),
- İkinci taksitinin de 31 Temmuz 2013 Çarşamba gününe
kadar ödenmesi gerekmektedir.
89. Taksitlerin birinin veya tamamının zamanında ödenmemesinin sonuçları nedir?
Vergi Usul Kanunu'nun 111. maddesinde, vergilerin özel kanunlarında gösterilen zamanlarda ödeneceği hükme bağlanmıştır. Taksitlerden birinin veya tamamının zamanında ödenmemesi durumunda, alacaklı vergi dairesi mükellefe bir ödeme emri göndererek, 7 günlük süre içinde borcunu ödemesini ister. Borcun bu süre içinde de mükellef tarafından rızaen ödenmemesi halinde, vergi dairesi 6183 Sayılı Kanun'un kendisine verdiği cebren tahsil yetkisini kullanarak alacağını tahsil edecektir.
Vergi alacağının normal ödeme zamanı (vade) geçtikten sonra tahsil edildiği durumlarda, 6183 Sayılı Kanun hükümleri gereğince aylık % 1,40 oranında (19.10.2010 tarihinden itibaren) gecikme zammı ayrıca tahsil edilmektedir. Yıllar itibarıyla uygulanan gecikme zammı oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| Uygulandığı dönem | Gecikme zammı oranı |
| 02.03.2005 - 20.04.2006 | % 3,00 |
| 21.04.2006 - 18.11.2009 | % 2,50 |
| 19.11.2009 - 18.10.2010 | % 1,95 |
| 19.10.2010 tarihinden itibaren | % 1,40 |
90. Hesaplanan gelir vergisi nerelere ödenebilir?
Kira geliri ile ilgili yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi,
- Vergi tahsiline yetkili olan banka şubelerine,
- Bağlı bulunulan vergi dairesine,
- Belediye sınırları içinde veya dışında herhangi bir vergi dairesine,
ödenebilir.
91. Beyanname verilmemesi veya gelirin eksik beyanı halinde uygulanacak yaptırımlar nelerdir?
Beyan edilmesi gereken gayrimenkul sermaye iradı veya diğer gelirlerin beyan edilmediğinin tespit edilmesi durumunda;
1. Beyan edilmemiş ve ödenmemiş olan vergi aslı,
2. Normal vade tarihinden ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihine kadar gecikme zammı oranında hesaplanacak gecikme faizi,
3. Vergi aslının bir katı tutarında vergi ziyaı cezası,
tahsil edilir.
Konut kira geliri elde edenlerin bu gelirlerini beyan etmediğinin veya eksik beyan ettiğinin tespit edilmesi durumunda, istisnadan (2012 yılı gelirleri için 3.000 TL) yararlanılması da mümkün bulunmamaktadır.
92. Beyanname verilmediği ya da gelirin eksik beyan edildiği gerekçesiyle yapılan cezalı tarhiyatlar hakkında mükelleflerin müracaat yolları nelerdir?
Kira gelirini hiç beyan etmediği ya da noksan beyan ettiği iddiasıyla hakkında cezalı tarhiyat yapılan mükelleflerin başvurabilecekleri yollar üç grupta toplanabilir.
a. Ortaya çıkan ilave vergi ve ceza ile hesaplanan gecikme faizinin ödenmesi (ödeme, ihbarnamenin tebliğinden itibaren 1 ay içinde yapılmalıdır),
b. Uzlaşma talep edilmesi (başvuru süresi, vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gündür),
c. Yargıya başvurulması (başvuru süresi, vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliği tarihinden itibaren 30 gündür).
93. Zamanaşımı nedir?
Zamanaşımı Kanun'da, süre geçmesi dolayısıyla vergi alacağının kalkması olarak tanımlanmıştır. Verginin ilgili olduğu yılı takip eden yılın başından başlayarak 5 yıl içerisinde hesaplanarak mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğramaktadır.
Örneğin 2012 yılında elde edilmiş olmakla beraber 2013 yılı Mart ayında beyannameye dahil edilmesi gereken bir gelirin beyan edilmediğinin tespit edilmesi durumunda, bu gelir üzerinden ödenmesi gereken verginin vergi dairesi tarafından 31 Aralık 2017 tarihine kadar tarh edilerek, mükellefe tebliğ edilmiş olması gerekmektedir.
Bu nedenle mükellefler zamanaşımı süresi içinde, yani geliri elde ettikleri tarihi izleyen yılbaşından itibaren beş yıl süre ile vergi incelemesine maruz kalabilirler.
94. Dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen kira gelirleri nasıl vergilendirilir?
Dar mükellef gerçek kişilere ait gayrimenkullerin işyeri olarak kiralanması karşılığında alınan bedeller, üzerinden stopaj yapılmış olması şartıyla, tutarı ne olursa olsun beyan edilmez.
Bu kişilerin sahibi oldukları konutlardan elde ettikleri kira gelirleri ise 2012 yılı için 3.000 TL olarak uygulanan istisna tutarını aşmadığı sürece beyan edilmeyecektir. İstisna tutarını aşan konut kira geliri elde edilmesi durumunda ise aşan kısmın giderler düşüldükten sonra kalan tutarının beyan edilmesi gerekir.
95. Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının Türkiye'de bulunan gayrimenkullerinden elde ettikleri kira gelirleri için özel bir uygulama var mı?
Oturma ve çalışma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, vergi uygulamaları bakımından dar mükellef olarak kabul edilmektedirler. Bu kişiler Türkiye'de bulunan gayrimenkullerini işyeri olarak kiraya vermişlerse, elde ettikleri ve üzerinden gelir vergisi stopajı yapılmış kira gelirlerini tutarı ne olursa olsun beyan etmeyeceklerdir.
Söz konusu kişilerin, konut olarak kiraya verdikleri gayrimenkullerden sağladıkları kira gelirleri toplamının 3.000 TL'den daha az olması halinde de beyanname vermeleri söz konusu olmayacaktır. İstisna tutarını aşan konut kira geliri elde edilmesi durumunda ise aşan kısmın giderler düşüldükten sonra kalan tutarının beyan edilmesi gerekir.
   |